*ช้า*

(กฺรัน-) น. กระเช้า เช่น คร้นนเช้าก็หิ้วกรนนเช้า ชายป่าเต้าไปหาชาย (ม. คำหลวง มัทรี).

(กัน-) น. กระเช้า.

ว. กระจ่าง เช่น เวหาเห็นกระช่าง (ม. คำหลวง กุมาร), กระซ่าง ก็ว่า.

น. ภาชนะสานมีหูเป็นวงโค้งขึ้นไปสำหรับหิ้ว.

น. อุปกรณ์เพื่อความเพลิดเพลินชนิดหนึ่ง มักมีตามสวนสนุกและในงานเทศกาลต่าง ๆ ประกอบด้วยล้อโลหะขนาดใหญ่คู่ขนานกัน หมุนด้วยแรงกลในแนวตั้งรอบแกนที่ติดอยู่กับที่ มีที่นั่งคล้ายกระเช้าห้อยติดอยู่เป็นช่วง ๆ ระหว่างโครงของล้อทั้ง ๒, ชิงช้าสวรรค์ ก็ว่า.

น. ชื่อไม้เถาชนิด Aristolochia tagala Cham. ในวงศ์ Aristolochiaceae ผลเมื่อแก่ตอนโคนแยกออกเป็น ๖ สาย คล้ายสาแหรก รากใช้ทำยาได้.

ชื่อไม้พุ่มอิงอาศัยชนิด Hydnophytum formicarum Jack ในวงศ์ Rubiaceae ชอบเกาะไม้ต้นในป่าดิบชื้นใกล้ฝั่งทะเล ลำต้นทรงกลมอวบนํ้า มีรูพรุนภายในเป็นที่อาศัยของมด ส่วนที่เป็นรูพรุนใช้ทำยาได้, หัวร้อยรู ก็เรียก.

น. ชื่อไม้เถาชนิด Aristolochia indica L. ในวงศ์ Aristolochiaceae ผลคล้ายผลกระเช้าผีมด (๑) แต่ขนาดใหญ่กว่า รากใช้ทำยาได้.

ดู ขี้กาแดง.

น. ชื่อโรคมะเร็งชนิดหนึ่ง ตามตำราแพทย์แผนโบราณว่าขึ้นที่แถวกราม มีอาการเป็นเนื้อร้ายงอกขึ้นที่ต่อมแถวก้านคาง ทำให้ขากรรไกรพองโตใหญ่ออกมา เรียกว่า มะเร็งกรามช้าง.

ดูใน กราม.

น. ชื่อกล้วยชนิดหนึ่ง.

น. เครื่องมือสำหรับหีบอ้อยหรือหีบมะพร้าวขูดเพื่อเอาน้ำอ้อยหรือน้ำกะทิคราวละมาก ๆ ประกอบด้วยไม้หนีบ ที่วางของที่จะหีบซึ่งทำคล้ายกับส่วนล่างของปากช้าง เซาะร่องไว้ให้น้ำอ้อยหรือน้ำกะทิไหล ถ้าหีบมะพร้าวขูดจะมีที่ใส่มะพร้าว ซึ่งสานด้วยตอกหวาย รูปทรงคล้ายกระป๋อง.

ดู ร้อยหวี.

น. ตำแหน่งเจ้าพนักงานประจำปืนใหญ่บนสัปคับที่ตั้งกลางหลังช้าง, ขุนนางซึ่งนั่งประจำที่บนสัปคับที่ตั้งกลางหลังช้างพระที่นั่ง คอยรับพระราชดำรัสสั่งให้สัญญาณแก่ไพร่พลเพื่อให้รุก รับ หรือถอย และส่งศาสตราวุธถวายพระเจ้าอยู่หัวเมื่อประทับตรงคอช้าง.

ดู หนอนตายหยาก (๑).

ดู ตะรังตังช้าง.

น. ชื่อพรรณไม้ ๒ ชนิดย่อยของชนิด Hiptage bengalensis (L.) Kurz ในวงศ์ Malpighiaceae ขึ้นตามป่าเบญจพรรณทั่วไป ใบเดี่ยว ค่อนข้างกลมมน ขอบหยักตื้น ๆ ออกตรงข้ามกัน ดอกสีขาวอมชมพู ชนิดย่อยแรก H. bengalensis (L.) Kurz subsp. bengalensisเป็นไม้เถาเนื้อแข็ง, โนรา ก็เรียก, และชนิดย่อยที่ ๒ H. bengalensis (L.) Kurz subsp. candicans (Hook. f.) Sirirugsa เป็นไม้พุ่มหรือไม้ต้นขนาดเล็ก, พญาช้างเผือก ก็เรียก.

ดู ตานเหลือง.

ดู หิรัญญิการ์.

น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Allium tuberosum Roxb. ในวงศ์ Alliaceae คล้ายต้นหอมหรือกระเทียม ใบแบน กลิ่นฉุน กินได้ นำเข้ามาปลูกเพื่อเป็นอาหาร, พายัพเรียก หอมแป้น.

น. ขนมทำด้วยแป้งข้าวเจ้า นวดทำเป็นแผ่นแบน ๆ ต้มให้สุกแล้วคลุกกับมะพร้าวทึนทึกขูดผสมเกลือ เป็นเครื่องกระยาบวช

ขนมทำด้วยแป้งข้าวเจ้าผสมน้ำตาล นวดแล้วคลึงเป็นแผ่น ทอดกรอบ.

น. ขวดโหล.

น. ขอเหล็กมีด้าม สำหรับสับช้าง, ขอช้างที่มีปลายโค้งใช้ในพิธีช้าง เรียกว่า ขอเกราะ, ขอช้างที่ปลายเป็นยอดปิ่น เรียกว่า ขอปิ่น.

ดูใน ขอ ๑.

น. ชื่อนกชนิดหนึ่ง ปากยาวรูปร่างคล้ายขอช้าง ตัวขนาดนกยูงแต่คอสั้นกว่า สีน้ำตาลไหม้ หากินตามที่โล่งเตียน เช่น ตามชายทุ่งนา.

ก. ถูกฟันตายบนคอช้างเมื่อเวลาชนช้างกัน, ขาดหัวช้าง ก็เรียก.

ก. ถูกฟันตายบนคอช้างเมื่อเวลาชนช้างกัน เช่น ผู้ใดชนช้างมีชัยและข้าศึกขาดหัวช้าง (กฎมนเทียรบาลในกฎ. ราชบุรี), ขาดคอช้าง ก็เรียก.

น. ข้าวฟ่างหางช้าง. (ดู ข้าวฟ่าง ที่ ข้าว).

ก. ลงทุนมากแต่ได้ผลนิดหน่อย.

น. ลักษณะอาการที่รับอารมณ์ต่าง ๆ ได้ช้า เช่น เขาเป็นคนมีความรู้สึกช้า ต้องใช้เวลานานกว่าจะเข้าใจ.

น. เรียกเสื้อคอกลมคว้านกว้างลึกทั้งข้างหน้าและข้างหลัง มีจีบรูดตรงคอ ตัวหลวม ว่า เสื้อคอกระเช้า, ใช้เป็นเสื้อชั้นในแบบเก่าของผู้หญิง.

น. สถานที่ที่ทำขึ้นสำหรับจับช้างป่า มีลักษณะเป็นรูปสี่เหลี่ยมคล้ายคอก มีซองและมีปีก ๒ ข้าง.

น. ค่าตอบแทนที่ผู้เช่าจ่ายให้แก่ผู้ให้เช่า เพื่อเป็นการตอบแทนที่ได้ใช้หรือได้รับประโยชน์ในทรัพย์สินที่เช่า.

ดู กะตังกะติ้ว ๒.

ก. ทำลายของใหญ่เพื่อให้ได้ของเล็กน้อยซึ่งไม่คุ้มค่ากัน.

น. หญ้างวงช้าง. (ดู หญ้างวงช้าง).

กล้วยงวงช้าง. (ดู ร้อยหวี).

ดู ไก่ไห้ (๑).

น. ชื่องูนํ้าจืดขนาดใหญ่ชนิด Acrochordus javanicus Hornstedt ในวงศ์ Colubridae หัวโต ตาเล็ก ลำตัวอ้วนใหญ่นุ่มนิ่มคล้ายงวงช้าง ผิวหนังหยาบ เกล็ดเป็นตุ่ม ๆ หางเรียวเล็ก อาศัยตามแหล่งนํ้าจืดทั่วไป หากินปลาในนํ้า แต่มักขดนอนตามโพรงตลิ่งที่แฉะ ๆ ไม่มีพิษ.

น. ชื่อนํ้าเต้าพันธุ์หนึ่ง ผลยาวคล้ายงาช้าง. [ ดู นํ้าเต้า (๑) ].

ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Sansevieria cylindrica Bojer ในวงศ์ Dracaenaceae ใบกลมเป็นแท่ง สีเขียวเข้ม ใช้เป็นยาทำให้อาเจียน, ว่านงาช้าง ก็เรียก.

น. ชื่อหอยทะเลหลายชนิดในชั้น Scaphopoda เปลือกลักษณะคล้ายงาช้าง ส่วนมากสีขาว เช่น ชนิด Dentalium aprinumLinn ., D. longitrorsumReeve, ฟันช้าง ก็เรียก.

น. ชื่อหนึ่งของดาวฤกษ์เชษฐา มี ๑๔ ดวง, ดาวช้างใหญ่ ดาวคอนาค ดาวแพะ หรือ ดาวเชษฐะ ก็เรียก.

ว. มีใจฝักใฝ่ในทางชั่วร้าย.

ก. ไสช้างเข้าปะทะกัน.

ดู กระช้อยนางรำ.