*พลุ*

น. ชื่อปลานํ้าจืดชนิด <i> Machrochirichthys machrochirus</i> Valenciennes ในวงศ์ Cyprinidae รูปร่างคล้ายปลาดาบลาว เว้นแต่มีเส้นข้างตัว อกเชิดขึ้นและต่อเนื่องกับคางซึ่งเงยขึ้นไปอีก ฟันเล็ก ด้านหลังลำตัวสีเขียวอมเหลือง ด้านข้างและท้องสีขาวเงิน พบตามแม่นํ้าและแหล่งนํ้าขนาดใหญ่ทั่วไป ขนาดยาวได้ถึง ๗๐ เซนติเมตร, ดาบ หรือ ฝักพร้า ก็เรียก

ชื่อนี้ยังใช้เรียกปลาแปบบางชนิด. <i> (ดู แปบ ๒)</i>.

(พฺลุ) น. ดอกไม้เพลิงชนิดหนึ่ง บรรจุดินปืนในกระบอกไม้ไผ่ เมื่อจุดมีเสียงระเบิดดังคล้ายเสียงปืน, โดยอนุโลมเรียกดอกไม้เพลิงอย่างอื่นที่จุดมีเสียงระเบิดดังเช่นนั้น ว่า พลุ.

(พฺลุ) ว. ฟุ, ฟ่าม, ไม่แน่น.

(พฺลุก) น. งาช้าง.

(พฺลุก) ว. พลุ่ง.

(พฺลุ่ก) ว. พลุ่งขึ้นมา.

(พฺลุกพฺล่าน) ก. เกะกะ, ขวักไขว่, เกลื่อนกล่น.

(พฺลุกพฺล่าน) ว. อาการที่เคลื่อนไหวขวักไขว่ไม่เป็นระเบียบ เช่น เดินพลุกพล่าน วิ่งพลุกพล่าน แล่นพลุกพล่าน.

(พฺลุ่ง) ก. อาการที่ไอน้ำหรือควันดันตัวพุ่งออกมาโดยแรง เช่น น้ำเดือดไอน้ำพลุ่งขึ้นมา ไฟไหม้ควันพลุ่งขึ้นมา, โดยปริยายหมายถึง อาการที่คล้ายคลึงเช่นนั้น เช่น โทสะพลุ่งขึ้นมา อารมณ์เดือดพลุ่ง.

(-พฺล่าน) ก. บันดาลโทสะจนนั่งไม่ติด.

(พฺลุ้น) ว. อ่อน (ใช้แก่มะพร้าวที่กะลายังไม่แข็ง).

(พฺลุ่มพฺล่าม) ว. ยุ่มย่าม, ซุ่มซ่าม, ตะกรุมตะกราม.

(พฺลุ่ย) ว. ง่าย, ลุ่ย, หลวมเข้าไป.

(พฺลุ้ย) ว. ยุ้ย, ยื่นออกมาอย่างท้องคนอ้วน, เช่น ท้องพลุ้ย พุงพลุ้ย.

ก. ใส่ดินพลุลงในกระบอกพลุแล้วตอกให้แน่น.

ก. แตกเป็นลายงา เช่น พลุกกระแบกงาแต่ต้น จนปลาย (ตำราช้างคำโคลง).

น. ขี้เมฆตามริมขอบฟ้าวิ่งเดือดพลุ่งขึ้นข้างบนซึ่งนัยว่าจะเกิดพายุ.

(ขะโหฺมง) ก. พลุ่งออกมาพร้อมกันมาก ๆ เช่น ควันโขมง.

ลักษณะที่มีผู้คนพลุกพล่านเข้า ๆ ออก ๆ มากกว่าปรกติ เช่น บ้านนี้มีผู้คนคึกคัก.

(จะหฺรวด) น. ชื่อดอกไม้ไฟชนิดหนึ่ง ใช้ไม้อ้อบรรจุดินดำ มีหางยาว เมื่อจุดชนวนแล้วเหวี่ยงให้พุ่งขึ้นสูง, กรวด ก็เรียก. (ข. กำชฺรัวจ ว่า พลุ).

อาการของควันที่พลุ่งขึ้นมาเรื่อย ๆ เช่น ควันฉุย

ไม้สำหรับอุดก้นตะบันหมากหรือสิ่งอื่นที่มีรูปร่างอย่างจุกไม้ก๊อก เช่น ดากตะบันหมาก ดากพลุ, ไม้ลิ่มที่ตอกขั้วลูกขนุนที่ตัดมาแล้ว เชื่อว่าทำให้สุกเร็วขึ้น.

<i>ดู ท้องพลุ</i>.

ก. โกรธมาก, โกรธพลุ่งพล่าน, เดือดดาล ก็ใช้.

ก. อาการที่ของเหลวพลุ่งขึ้นเพราะความร้อนจัด เช่น นํ้าเดือด, โดยปริยายหมายความว่า บันดาลโทสะ.

ก. โกรธมาก, โกรธพลุ่งพล่าน, ดาลเดือด ก็ใช้.

ว. อาการที่พุ่งขึ้นไป เช่น พลุขึ้นโด่ง, สูง เช่น นอนสายจนตะวันโด่ง เรือท้ายโด่ง

เรียกของที่ผูก ตั้ง หรือวางเรียงกันเป็นแถว เช่น ตับพลุ ตับลูกปืน

ลักษณนามเรียกของที่เรียงกันเป็นแถว เช่น ปลาย่างตับหนึ่ง พลุ ๒ ตับ.

น. ขนมทองพลุ.

(ทุมะชาน) น. ควันพลุ่งขึ้น.

ว. อาการที่แออัดยัดเยียดหรือเบียดเสียดจนแทบไม่มีที่ว่าง เช่น คนแน่น ต้นไม้ขึ้นแน่น, อยู่กับที่หรือทำให้อยู่กับที่อย่างมั่นคงไม่ให้หลุดไม่ให้คลอน เช่น เกาะแน่น ปักเสาแน่น, ลักษณะของเสียงดังแบบหนึ่งที่เนื่องมาจากมีการอัดแน่นเป็นพิเศษอย่างเสียงพลุเสียงระเบิด.

(แบหฺลา) ก. ฆ่าตัวตาย เช่น เห็นเพลิงพลุ่งรุ่งโรจน์โชตนา ก็แบหลาโจนเข้าในอัคคี, ฉวยคว้าได้กริชของพี่ยา จะแบหลาชีวันให้บรรลัย, น้องจะแบหลาครานี้ ตายตามพระพี่ที่หายไป (อิเหนา).

(เปฺลว) น. เรียกไฟที่ลุกแลบออกมาหรือพวยพุ่งขึ้น ว่า เปลวไฟ, เรียกควันที่พลุ่ง ๆ ขึ้นไป ว่า เปลวควัน, เรียกช่องอยู่เหนือถํ้าที่แลบทะลุขึ้นไปเบื้องบน ว่า ช่องเปลว หรือ เปลวปล่อง, เรียกสิ่งที่เป็นแผ่นบางอันมีลักษณะคล้ายเปลวไฟ เช่น ทองคำเปลว, เรียกมันของสัตว์ที่ไม่ได้ติดอยู่กับหนัง ว่า มันเปลว, คู่กับ มันแข็ง

น. ชื่อปลานํ้าจืดทุกชนิดในสกุล <i> Paralaubuca</i> และ <i> Oxygaster</i> วงศ์ Cyprinidae ลำตัวแบนข้างมาก สันท้องคม ไม่มีหนวด ขนาดยาวไม่เกิน ๑๐ เซนติเมตร เช่น ชนิด <i> P. riveroi</i> (Fowler), แปบขาว [ <i> O. oxygastroides</i> (Bleeker) ] ทั้งยังหมายถึงปลาท้องพลุ [ <i> Cultrops siamensis</i> (Hora) ] ซึ่งอยู่ในวงศ์เดียวกันด้วย.

<i>ดู ท้องพลุ</i>.

ว. พล่าน, พลุกพล่าน, ไม่เป็นระเบียบ.

ว. พุงพลุ้ย.

น. หอสูงรูปสี่เหลี่ยมหลังคาทรงยอดเกี้ยว ประดับดอกไม้ไฟนานาชนิด เช่น พลุ ตะไล จรวด ใช้จุดในงานพระราชพิธี.

ว. มีพุงพลุ้ยหรือยื่นออกมา.

ก. กิริยาที่ของเหลวหรือไอที่ร้อนจัดหรือไฟมากระทบ เช่น น้ำร้อนลวก ถูกไอน้ำเดือดลวก ไฟลวก, กิริยาที่ถูกน้ำร้อน ไอร้อน หรือไฟพลุ่งมากระทบผิว เช่น หม้อน้ำระเบิด น้ำร้อนพลุ่งมาลวกทำให้พองไปทั้งตัว ไฟพลุ่งมาลวกเนื้อลวกตัว, รดหรือแช่ด้วยน้ำร้อน เช่น เอาน้ำร้อนมาลวกผัก ลวกผ้า ลวกชาม.

น. หรดาลที่มีลักษณะเป็นผลึกแท่งเข็มสั้น เป็นเม็ด หรือเป็นก้อนอัดแน่น อ่อนนุ่ม มีค่าความถ่วงจำเพาะ ๓.๕ สีแดงหรือแดงส้ม เป็นมัน มีสูตรเคมี AsS, As₂S₂, As₄S₄ ใช้ประโยชน์ในอุตสาหกรรมหนังสัตว์ ใช้เป็นตัวทำให้ขนร่วง ใช้ในงานอุตสาหกรรมทำกระสุนปืนส่องวิถี ใช้ในงานความร้อนสูง เช่น ดอกไม้ไฟ พลุสี ใช้เป็นสารฆ่าสัตว์แทะ เช่น หนู และใช้เป็นสีทา.

ก. เข้ารบคลุกคลีประชิดตัว, อุตลุด, เช่น อุกคลุกพลุก เงยงัด คอคช เศิกแฮ (ตะเลงพ่าย).