*ดง*

น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Alocasia indica Schott var. metallica Schott ในวงศ์ Araceae โคนใบเว้าลึกและห่างไม่มาก ก้านใบสีม่วงแดง กาบหุ้มช่อดอกด้านในสีเหลืองหรือม่วงแดง ใช้ทำยาได้.

น. ใบเรือ เช่น เสากระโดง คือ เสาใบเรือ

ส่วนที่อยู่บนหลังปลาบางชนิด เช่น ปลากัด ปลาฉลาม มีลักษณะเป็นแผ่นตั้งคล้ายใบเรือ.

น. กิ่งไม้ที่แตกออกตรงขึ้นไปจากกิ่งใหญ่

ลำน้ำขนาดเล็กที่ขุดจากลำน้ำขนาดใหญ่เพื่อชักน้ำเข้านาเข้าสวน เรียกว่า ลำกระโดง, ลำประโดง ก็ว่า.

น. ปลายคาง.

น. ชื่อไม้ต้นขนาดใหญ่ชนิด Bhesa robusta (Roxb.) Ding Hou ในวงศ์ Celastraceae ลำต้นแดงคลํ้า ใบยาวปลายแหลม เลื่อมเป็นมัน, ประดงแดง กระบกคาย ชมัน ละโมก หรือ พรมคด ก็เรียก.

ชื่อไม้ต้นขนาดกลางชนิด Chionanthus microstigma (Gagnep.) P. S. Green ในวงศ์ Oleaceae ใบยาวรี หนาแข็ง ปลายใบแหลม ออกตรงข้ามกัน เมื่อแห้งหมาดใช้มวนบุหรี่ได้ มีกลิ่นหอมฉุน, ประดงแดง หรือ ฝิ่นต้น ก็เรียก

น. หม้อหรือกระทะโลหะเป็นที่ทรมานสัตว์ที่ตกนรกขุมโลหกุมภี.

(กฺลิ้งกฺลาง-) น. ชื่อไม้เถาชนิด Dioscorea bulbiferaL. ในวงศ์ Dioscoreaceae ตามง่ามใบมีหัวกลมขรุขระ, ว่านพระฉิม ก็เรียก.

น. ชื่อท่ารำแบบหนึ่ง โดยนิ้วชี้กับนิ้วกลางตั้งขึ้น หักข้อมือขึ้น ส่วนนิ้วหัวแม่มือกดทับปลายนิ้วนางกับนิ้วก้อย

ชื่อกลบทอย่างหนึ่ง เช่น อกเอ๋ยอกประหลาดจริงที่นิ่งเฉย โอ้เอ๋ยผิดคิดไม่เห็นจะเป็นเลย เสียดายเอ๋ยที่พี่เคยสงวนงาม (กลบท).

ดู ชาปีไหน.

น. ชื่อมะม่วงพันธุ์หนึ่งของชนิด Mangifera indica L.

ดู ไก๋ ๒.

น. ขนมที่ใช้แป้งอย่างขนมเทียนแก้ว มีไส้ถั่วเขียวกวน ปั้นเป็นก้อนกลมคลุกงา ห่อด้วยใบตองสดเป็นรูปสามเหลี่ยมอย่างขนมเทียน.

น. ขนมทำด้วยแป้งข้าวเหนียว มีไส้มะพร้าวกวนกับน้ำตาล ปั้นเป็นก้อนกลม ๆ คลุกงาคั่ว ทอดให้สุก.

น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Etlingera metriocheilos (Griff.) R.M. Sm. ในวงศ์ Zingiberaceae ดอกสีแดง ออกเป็นช่อสั้น ๆ ใกล้พื้นดิน กินได้, ปุดใบลาย ก็เรียก.

ดู กางขี้มอด ที่ กาง ๒.

น. เมล็ดข้าวที่มีปลอกรำสีแดงหุ้มอยู่ร้อยละ ๒๕ ของเนื้อที่เมล็ดข้าวหรือมากกว่า.

น. บุญคุณ.

น. ข้าวสุกมีหมูแดงวางข้างบน ราดด้วยน้ำที่ปรุงเฉพาะ.

ดู กระดอม.

น. ชื่อไม้เถาเนื้ออ่อนชนิด Trichosanthes tricuspidata Lour. ในวงศ์ Cucurbitaceae เถาเป็นเหลี่ยม มีมือเกาะแยกเป็น ๓ แฉก ใบใหญ่มน บางทีเป็น ๕ เหลี่ยม กลีบเลี้ยงสีแดง กลีบดอกสีขาวหรือขาวอมชมพู ผลกลมใหญ่ขนาดผลส้ม สุกสีแดง เมล็ดเป็นพิษเบื่อเมา, กระดึงช้างเผือก ก็เรียก.

น. กลุ่มผู้หญิงที่แต่งตัวหลากสี เช่น ไปดูเขียว ๆ แดง ๆ นอกบ้านเสียบ้าง.

(ขะโดง) น. กระโดง, ใบเรือ.

น. ส่วนของไข่สัตว์ เช่น ไข่ของนก ไข่ของสัตว์เลื้อยคลาน อยู่รอบส่วนที่จะเจริญเป็นตัวอ่อน มักมีสีเหลืองหรือแดง เป็นสารประเภทไขมันที่สะสมไว้สำหรับเลี้ยงตัวอ่อนขณะที่เติบโต.

ก. คดจนงอ.

น. คดีหมายเลขแดง ซึ่งหมายถึง คดีที่ศาลได้มีคำพิพากษาหรือคำวินิจฉัยชี้ขาดคดี หรือมีคำสั่งจำหน่ายคดีออกจากสารบบความ หรือมีคำสั่งจำหน่ายคดีชั่วคราวแล้ว โดยเริ่มตั้งแต่เลข ๑ ทับเลขปี พ.ศ. เป็นลำดับไปจนสิ้นปี เรียกย่อ ๆ ว่า “คดีแดง” เช่น คดีหมายเลขแดงที่ ๑/๒๕๕๐ หรือคดีแดงที่ ๑/๒๕๕๐. (ดู คดีดำ ประกอบ).

ว. ที่ดื่มเหล้าเก่ง ไม่เมาง่าย ๆ.

น. ชื่องูลายสาบขนาดเล็กชนิด Rhabdophis subminiatus Schlegel ในวงศ์ Colubridae ตัวยาวประมาณ ๕๐ เซนติเมตร สีเขียวหรือเทา คอสีแดง ออกหากินเวลากลางวัน มีพิษอ่อน, หมู่ ก็เรียก.

ก. ขัดแย้ง, ไม่ลงรอยกัน.

น. กระโดง, ใช้หมายถึง เสากระโดง เช่น กุมกรวรนุชพงาภาองค์ยุพา มาขึ้นคันโดงคอยดู (สุธน).

ว. สวย, ดี, งาม.

น. เงินปลอม เช่นปลอมเงินพดด้วงโดยใช้ทองแดงชุบด้วยเงิน หรือปลอมเงินเหรียญด้วยการผสมโลหะอื่นที่มีค่าน้อยกว่า, เงินเก๊ ก็เรียก, โดยปริยายหมายถึงคนที่ใช้งานใช้การไม่ได้.

ก. อดกลั้น, ยับยั้ง, เช่น เงือดคำรบสองคาบสามคาบ (จารึกสยาม), จำต้องเงือดงดอดกลั้น คอยหยิบผิดมันให้จงได้ (สังข์ทอง).

น. ชื่อไม้พุ่มชนิด Dracaena loureiroi Gagnep. ในวงศ์ Dracaenaceae ขึ้นตามเขาหินปูน เนื้อไม้ที่สารลงมีสีแดง, จันทน์ผา ก็เรียก.

ก. มุ่งอย่างหนึ่งไปได้อีกอย่างหนึ่ง, มุ่งอย่างหนึ่งกลายไปเป็นอีกอย่างหนึ่ง.

น. ผู้มีบุญคุณที่เคยอุปการะเลี้ยงดูมา.

ดู ตะเคียนเผือก.

(-ขะโดง) น. ทรงผมของหญิงไทยสมัยโบราณ ซึ่งรวบเข้าไปเกล้าไว้บนขม่อมเป็นห่วงยาว ๆ โดยมากมีเกี้ยวหรือพวงมาลัยสวม, โองโขดง ก็ว่า.

น. ป่าลึกที่มีต้นไม้ใหญ่ขึ้นหนาแน่น เช่น ดงพญาเย็น, ที่ซึ่งมีต้นไม้อย่างใดอย่างหนึ่งขึ้นหนาแน่น เช่น ดงกล้วย, โดยปริยายเรียกย่านที่มีคนหรือสัตว์ประเภทเดียวกันรวมอยู่ด้วยกันมาก ๆ (มักใช้แก่คนไม่ดีหรือสัตว์ที่ดุร้าย) เช่น ดงผู้ร้าย ดงเสือ.

น. ป่าทึบ.

น. ป่าในเขตอากาศร้อนบริเวณเส้นศูนย์สูตร ซึ่งมีฝนตกชุกเกือบตลอดปี มีต้นไม้สีเขียวไม่ผลัดใบ, ป่าที่มีต้นไม้หนาแน่นเขียวชอุ่มอยู่ทั้งปี.

น. ป่าลึกเข้าไปไกล.

ก. เอาหม้อที่หุงข้าวได้ที่และรินนํ้าข้าวออกจากหม้อแล้วยกขึ้นตั้งไฟอ่อน ๆ เอียงและหมุนไปโดยรอบเพื่อให้ข้าวระอุ.

น. ของถวาย เช่น แต่งกระยาดงวาย ของฝากหมากปลามาไหว้ (จารึกนครชุม).

ดู ดอกดิน.