*สัก*

ดูใน กา ๑.

น. ชื่อไม้พุ่มชนิด Leea macrophylla Roxb. ex Hornem. ในวงศ์ Leeaceae ใบใหญ่ ใช้ทำยาได้, พญากาสัก เสือนั่งร่ม หรือ ตาลปัตรฤๅษี ก็เรียก.

น. ซุงไม้สัก, ลำต้นไม้สักที่ตัดเป็นท่อนยาวก่อนแปรรูป.

น. คนที่ประพฤติตัวไม่สมศักดิ์ศรีของความเป็นคน.

(ตฺระ-) ว. งามสง่า

ไพเราะ เช่น จักจั่นแลปักษี ดุจดนตรีตระสักสวรรค (ม. คำหลวง มหาพน).

ดู ทองจังโก.

น. ไม้หมุดสำหรับตรึงกงเรือเป็นต้นต่างตะปู, ลูกประสัก ก็เรียก.

ดู กาสัก ๒.

น. ทำนองขับร้องเพลงสักวา อัตรา ๓ ชั้น เป็นเพลงแรกในการเล่นสักวา.

น. หมอ, แพทย์.

น. เทวดาผู้ใหญ่.

น. ไม้เท้า.

น. ไม้หมุดสำหรับตรึงกงเรือเป็นต้นต่างตะปู, ประสัก ก็เรียก.

น. ลูกเทนนิส.

น. ชายฉกรรจ์ซึ่งเป็นราษฎรสามัญที่สมควรต้องสักข้อมือเป็นไพร่หลวงหรือไพร่สมเพื่อรับราชการแผ่นดิน เดิมใช้ความสูง ๒ ศอกคืบเป็นเกณฑ์กำหนด ต่อมาใช้อายุ ๑๘ ปีเป็นเกณฑ์กำหนด เว้นแต่จะได้รับยกเว้น.

น. ชื่อไม้ต้นชนิด Tectona grandis L.f. ในวงศ์ Labiatae เนื้อไม้แข็งและคงทน เหมาะแก่การสร้างบ้านและทำเครื่องเรือน ใบและเนื้อไม้ใช้ทำยาได้.

น. ต้นกะเปียด. (ดู กะเปียด).

ก. ทำให้ตึง, ทำให้แน่น, เช่น สักว่าว สักที่นอน.

ก. เย็บกรึงที่นอนเป็นระยะ ๆ เพื่อให้นุ่นเป็นต้นอยู่คงที่ไม่เลื่อนไปเลื่อนมา.

ก. เอาลูกปลาปิดทับเชือกที่ผูกโครงว่าวจุฬาตรงที่ไขว้กันเป็นตาตารางเพื่อยึดกระดาษและเชือกให้แน่น.

ก. เอาของแหลมแทงลงด้วยวิธีการหรือเพื่อประโยชน์ต่าง ๆ กัน เช่น สักปลาไหล สักหาของในนํ้า สักรอยชํ้าเพื่อรีดเอาเลือดที่คั่งออก, ใช้เหล็กแหลมจุ้มหมึกหรือนํ้ามันแทงที่ผิวหนังให้เป็นอักขระเครื่องหมาย หรือลวดลาย, ถ้าใช้หมึก เรียกว่า สักหมึก, ถ้าใช้นํ้ามัน เรียกว่า สักนํ้ามัน, (โบ) ทำเครื่องหมายโดยใช้เหล็กแหลมจุ้มหมึกจิ้มที่ผิวหนังเพื่อแสดงเป็นหลักฐานบนร่างกายส่วนใดส่วนหนึ่ง เช่น สักข้อมือ แสดงว่าได้ขึ้นทะเบียนเป็นชายฉกรรจ์หรือเป็นเลกมีสังกัดกรมกองแล้ว สักหน้า แสดงว่าเป็นผู้ที่ต้องโทษปาราชิกเป็นต้น.

ก. ใช้เหล็กแหลมจุ้มหมึกหรือน้ำมันแทงลงกลางศีรษะให้เป็นอักขระหรือเครื่องหมาย.

ดู สักหมายหมู่.

น. การสักบอกสังกัด, การสักเลกหรือคนที่ต้องขึ้นทะเบียนเป็นไพร่หลวงหรือไพร่สม ให้รู้ว่าอยู่ในหมู่ใดกรมใด เพื่อใช้ในราชการและไม่ให้ไพร่อยู่อย่างไร้สังกัด เช่น ไพร่หลวงทั้งปวงซึ่งมีสักหมายหมู่กรมนั้นแล้ว (สามดวง), หมายประกาศเรื่องปลอมสักหมายหมู่ (ประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔), สักเข้าหมู่ ก็ว่า.

ว. อย่างน้อย, เพียง, ราว, เช่น ขอเวลาสัก ๒ วัน.

ว. เพียงแต่ว่า...เท่านั้น เช่น สักแต่ว่ากวาดบ้าน ยังมีขี้ผงอยู่เลย สักว่าทำพอให้พ้นตัว.

น. พระอินทร์.

น. ชื่อวงศ์กษัตริย์วงศ์หนึ่งในเมืองกบิลพัสดุ์, ศากยะ ก็ว่า. (ป.; ส. ศากฺย). (ดู ศากย-, ศากยะ).

ว. ด้วยความเคารพ.

(-กายะ-) น. กายของตน.

น. ความยึดถือว่ากายหรือตัวเป็นของตน.

(-การะ-) ก. บูชาด้วยสิ่งหรือเครื่องอันพึงบูชา เช่น ดอกไม้ ธูป เทียน, บางทีก็ใช้เข้าคู่กับคำ บูชา เป็น สักการบูชา.

(-ขะรา) น. นํ้าตาล, นํ้าตาลกรวด.

น. พยานผู้รู้เห็นเหตุการณ์ด้วยตาตนเอง, มักใช้เข้าคู่กับคำ พยาน เป็น สักขีพยาน.

น. พยานผู้รู้เห็นเหตุการณ์ด้วยตาตนเอง.

น. ชื่อไม้เถาเนื้อแข็งชนิด Dalbergia candenatensis (Dennst.) Prain ในวงศ์ Leguminosae แก่นแดง มีเสี้ยนดำ ใช้ทำยาได้, กรักขี หรือ ขรี ก็เรียก.

(สักกะตะ) น. ภาษาสันสกฤต.

(สักกะวา) น. ชื่อคำประพันธ์ชนิดหนึ่ง บทหนึ่งมี ๔ คำกลอน ขึ้นต้นด้วยคำ “สักวา” และลงท้ายด้วยคำ “เอย”, ชื่อลำนำเพลงอย่างหนึ่ง ร้องเป็นทำนองโต้ตอบกัน.

(สักกะหฺลาด) น. ผ้าทำด้วยขนสัตว์.

(กอ) พยัญชนะตัวที่ ๑ เรียกว่า กอ ไก่ เป็นอักษรกลาง ใช้เป็นพยัญชนะต้น และเป็นตัวสะกดในมาตรากกหรือแม่กก เช่น กก ปาก สัก.

(กฺรมมะสัก) น. ชื่อกฎหมายลักษณะหนึ่ง ซึ่งกำหนดระวางโทษปรับตามศักดินา อายุของฝ่ายที่ชนะคดีหรือฝ่ายที่แพ้คดี และความร้ายแรงหนักเบาของความผิดที่กระทำ. (สามดวง), พรมศักดิ หรือ พรหมศักดิ ก็ว่า.

(กฺรวด) ก. หลั่งนํ้า เช่น นํ้าพระเต้าสิโตทกธารามารดริน กรวดลงในมืออินทพฤฒาจารย์ (ม. กาพย์ สักบรรพ).

ก. สักหรือแทงด้วยแหลน เช่น กรวยปลา.

ว. กระจ่าง เช่น กระซ่างฟ้าเห็นกัน (ม. คำหลวง สักบรรพ), กระช่าง ก็ว่า.

ว. เล็กน้อย, เล็กนิดเดียว, เช่น เสื้อตัวนี้ติดกระดุมเม็ดกระติ๊ดเดียว ขอเกลือสักกระติ๊ดหนึ่ง, ติ๊ดเดียว หรือ ติ๊ดหนึ่ง ก็ว่า.

บริเวณปลายกระดูกสันหลังช้าง เหนือโคนหาง เช่น ผูกกระเบนสักหลาดถกล สัปทนแดงกางกั้ง (กฐินพยุห).

ว. ป่อง เช่น สักหน่อยหนึ่งมึงจะท้องกระป่องเหยาะ (อภัย).