*ธรรม*

น. ความเป็นไปตามปรกติวิสัยของมนุษย์และสังคม.

น. กฎว่าด้วยการกระทำที่ถูกต้องและไม่ถูกต้องทางศีลธรรม.

น. กฎหมายที่วางระเบียบการปกครองรัฐในทางการเมือง โดยกำหนดโครงสร้างของรัฐ ระบอบการปกครอง การใช้อำนาจอธิปไตย การคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพของประชาชน และความสัมพันธ์ระหว่างสถาบันที่ใช้อำนาจอธิปไตย.

(กฺรมมะทัน) น. เอกสารสัญญาซึ่งทำขึ้นตามที่กฎหมายกำหนด เช่น เอกสารที่ทาสลูกหนี้ยินยอมให้กรมการอำเภอทำให้ไว้แก่เจ้าหนี้นายเงิน สัญญาขายฝากที่ไร่ที่สวน, คำนี้เรียกเต็มว่า สารกรมธรรม์ หรือย่อว่า สารกรม, บางทีเรียกเพียงคำเดียวว่า กรม ก็มี เช่น กู้หนี้ถือสีนกันเข้าชื่อในกรมหลายคน (สามดวง).

น. ตราสารที่ผู้รับประกันภัยออกให้แก่ผู้เอาประกันภัยเป็นหลักฐานการรับประกันภัย.

น. ขั้นตอนและวิธีดำเนินการในการบังคับการให้เป็นไปตามกฎหมายเพื่ออำนวยความยุติธรรม คุ้มครองสิทธิ และเสรีภาพของบุคคล.

น. ธรรมฝ่ายดำ คือ อกุศล.

น. การที่บุคคลถึงแก่ความตายด้วยเหตุอย่างใดอย่างหนึ่งดังต่อไปนี้ (๑) ฆ่าตัวตาย (๒) ถูกผู้อื่นทำให้ตาย (๓) ถูกสัตว์ทำร้ายตาย (๔) ตายโดยอุบัติเหตุ (๕) ตายโดยยังมิปรากฏเหตุ.

(ขะหฺนบทำ-) น. แบบอย่างที่นิยมกันมา.

น. ข้อตกลงในสัญญาระหว่างผู้บริโภคกับผู้ประกอบธุรกิจการค้า หรือวิชาชีพ หรือในสัญญาสำเร็จรูป หรือในสัญญาขายฝากที่ทำให้ผู้ประกอบธุรกิจการค้า หรือวิชาชีพ หรือผู้กำหนดสัญญาสำเร็จรูป หรือผู้ซื้อฝากได้เปรียบคู่สัญญาอีกฝ่ายหนึ่งเกินสมควร.

น. ธรรมที่เป็นแบบอย่าง.

น. เงินหรือประโยชน์อย่างอื่นที่เรียกเก็บตามกฎหมาย เนื่องจากการให้บริการของหน่วยงานของรัฐ เช่น ค่าธรรมเนียมศาล ค่าธรรมเนียมการส่งออกตามพระราชบัญญัติกองทุนสงเคราะห์เกษตรกร ค่าธรรมเนียมการจดทะเบียนสิทธิและนิติกรรมตามประมวลกฎหมายที่ดิน.

น. ค่าธรรมเนียมที่ต้องชำระให้แก่ศาลในการดำเนินคดี.

(-รึชา-) น. ค่าธรรมเนียมที่กฎหมายบังคับให้ต้องเสียและค่าใช้จ่ายต่าง ๆ ในการดำเนินคดี รวมถึงค่าป่วยการพยาน ค่าทนายความ และค่าธรรมเนียมศาลอื่น ๆ.

(คุนนะ-) น. สภาพคุณงามความดี.

น. ธรรมที่เป็นข้อประพฤติปฏิบัติ, ศีลธรรม, กฎศีลธรรม.

ก. บำเพ็ญสมณธรรม.

ว. มีชราเป็นธรรมดา, มีความแก่ความชำรุดทรุดโทรมเป็นธรรมดา.

ว. ถูกตามหลักธรรม, ถูกตามนิตินัย.

(ชาติทำ) ว. มีความเกิดเป็นธรรมดา.

(ยาดติ-) น. ญาติในทางธรรม, ผู้มีความสัมพันธ์กันฉันญาติเพราะนับถือศาสนาหรือลัทธิของศาสนาร่วมกัน.

(เยยฺยะทำ, ไยยะทำ) น. ธรรมที่ควรรู้.

น. สิ่งที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติของทรัพย์ ซึ่งได้มาจากตัวทรัพย์โดยการมีหรือใช้ทรัพย์นั้นตามปรกตินิยม และสามารถถือเอาได้เมื่อขาดจากทรัพย์นั้น เช่น ผลไม้ น้ำนม ขน และลูกของสัตว์.

น. ข้าราชการฝ่ายตุลาการศาลยุติธรรมซึ่งได้รับแต่งตั้งให้เป็นผู้มีอำนาจและหน้าที่ในการวินิจฉัยชี้ขาดข้อกฎหมายอิสลาม.

ดู การตายโดยผิดธรรมชาติ.

น. ทรัพย์อันเกิดขึ้นเองหรือมีอยู่ตามธรรมชาติ.

ดู ทรัพย-, ทรัพย์.

น. จริยาวัตรที่พระเจ้าแผ่นดินทรงประพฤติเป็นหลักธรรมประจำพระองค์ หรือคุณธรรมของผู้ปกครองบ้านเมือง มี ๑๐ ประการ ได้แก่ ๑. ทาน–การให้ ๒. ศีล–การรักษากายวาจาให้เรียบร้อย ๓. บริจาค–ความเสียสละ ๔. อาชชวะ–ความซื่อตรง ๕. มัททวะ–ความอ่อนโยน ๖. ตบะ–การข่มกิเลส ๗. อักโกธะ–ความไม่โกรธ ๘. อวิหิงสา–ความไม่เบียดเบียน ๙. ขันติ–ความอดทน ๑๐. อวิโรธนะ–ความไม่คลาดจากธรรม.

น. ทองคำเนื้อเก้า เป็นทองบริสุทธิ์, ทองเนื้อเก้า ทองเนื้อแท้ ทองนพคุณ หรือ ทองชมพูนุท ก็เรียก.

ดูใน ทอง ๑.

ดู ทอง ๒.

น. ทายาทที่มีสิทธิตามกฎหมายในมรดกของผู้ตาย ได้แก่ คู่สมรสที่ยังมีชีวิตอยู่ ผู้สืบสันดาน บิดามารดา พี่น้องร่วมบิดามารดาเดียวกัน พี่น้องร่วมบิดาหรือร่วมมารดาเดียวกัน ปู่ ย่า ตา ยาย ลุง ป้า น้า อา ตามลำดับและส่วนแบ่งที่กฎหมายกำหนดไว้.

น. “ธรรมทันตาเห็น”, ความเป็นไปที่เห็นในชาตินี้.

น. ธรรมสำหรับเทวดา, ธรรมสำหรับทำบุคคลให้เป็นดั่งเทวดา มี หิริ โอตตัปปะ เป็นต้น.

ว. ตั้งตรงด้วยความเป็นธรรม.

(ไทยะทำ) น. ของทำบุญต่าง ๆ, ของถวายพระ.

(ทำ, ทำมะ-) น. คุณความดี เช่น เป็นคนมีธรรมะ เป็นคนมีศีลมีธรรม

คำสั่งสอนในศาสนา เช่น แสดงธรรม ฟังธรรม ธรรมะของพระพุทธเจ้า

หลักประพฤติปฏิบัติในศาสนา เช่น ปฏิบัติธรรม ประพฤติธรรม

ความจริง เช่น ได้ดวงตาเห็นธรรม

ความยุติธรรม, ความถูกต้อง, เช่น ความเป็นธรรมในสังคม

กฎ, กฎเกณฑ์, เช่น ธรรมะแห่งหมู่คณะ

กฎหมาย เช่น ธรรมะระหว่างประเทศ

สิ่งของ เช่น เครื่องไทยธรรม.

น. การกล่าวธรรม, ถ้อยคำที่เป็นธรรม.

น. เรียกพระที่เป็นนักเทศน์ผู้แสดงธรรม ว่า พระธรรมกถึก.

น. ผู้ใคร่ธรรม, ผู้รักในธรรมะ.

น. “กายคือธรรม” ได้แก่ พระบริสุทธิคุณ พระปัญญาธิคุณ และพระมหากรุณาธิคุณ