*ทั่ง*

ก. ตี, กระแทก, เช่น เสียงโครมครื้นคลื่นกระทั่งฝั่งชลา (นิ. เพชร), อนึ่งเรือหน้าบอกให้เรือหลังราไว้ และเรือหลังมิได้ราอยู่ภายไปกระทั่งเรือหน้าแตกล่มก็ดี (สามดวง)

ทำให้มีเสียงด้วยการเป่าหรือตีเครื่องดนตรีบางชนิด เช่น กระทั่งแตร ว่า เป่าแตร กระทั่งมโหระทึก ว่า ตีมโหระทึก

ให้เสียงสัญญาณ เช่น ตามช่องฉากบังกระทั่งไอ (คาวี), ถ้าใช้เข้าคู่กับคำ กระทบ เป็น กระทบกระทั่ง หมายถึง แตะต้อง, ทำให้กระเทือนถึง, ทำให้กระเทือนใจ

คำใช้ในบทร้องของเด็ก ในความว่า พายเรืออกแอ่น กระทั่งต้นกุ่ม.

บ. จดถึง, จนถึง, เช่น กระทั่งบัดนี้เขาก็ยังไม่มา

แม้, แม้แต่, เช่น กระทั่งพ่อสั่งเขาก็ยังไม่ทำ.

ดู เครือเขามวกขาว.

น. กิ้งก่า. (ดู กิ้งก่า).

น. เกสรดอกไม้ ๕ ชนิด มี เกสรดอกพิกุล เกสรดอกบุนนาค เกสรดอกสารภี เกสรดอกบัวหลวง เกสรดอกมะลิ.

ว. แข็งแกร่ง, ทรหดอดทน.

สัน. ตราบเท่า, ที่สุดถึง.

ก. พูดจาหว่านล้อมยกเหตุผลต่าง ๆ เพื่อโน้มน้าวให้ได้สิ่งที่ประสงค์ เช่น เถ้าก็พูดจาหว่านล้อมด้วยคำยอ ชักเอาแม่นํ้าทั้งห้าเข้ามาล่อ (ม. ร่ายยาว กุมาร).

น. ความชั่วหรือความผิดร้ายแรงที่คนรู้ทั่วกันแล้ว จะปิดอย่างไรก็ไม่มิด.

ก. ได้รับความลำบากแสนสาหัสเช่นคนที่ได้รับโทษทัณฑ์ในเรือนจำ.

ว. ตายทั้งหมด, ตายทั้งแม่ทั้งลูก, เรียกหญิงที่ตายพร้อมกับลูกที่อยู่ในท้อง ว่า หญิงตายทั้งกลม.

ก. ตำหนิสิ่งที่ยังทำไม่เสร็จหรือที่ยังไม่รู้ว่าอะไรเป็นอะไร, ติพล่อย ๆ ไปเสียก่อนที่จะรู้ว่าอะไรเป็นอะไร, มักใช้เข้าคู่กับ ติโขนยังไม่ได้แต่งตัว เป็น ติเรือทั้งโกลน ติโขนยังไม่ได้แต่งตัว.

น. ช่องตามร่างกายทั้ง ๙ ช่อง ได้แก่ ตา ๒ หู ๒ จมูก ๒ ปาก ๑ ทวารหนัก ๑ ทวารเบา ๑.

น. แท่งเหล็กสำหรับช่างใช้รองรับในการตีโลหะบางชนิด เช่นเหล็ก ทอง ให้เป็นรูปต่าง ๆ.

ว. ทั่ว เช่น ทั้งโลก ทั้งห้อง ทั้งตัว, รวมหมด เช่น ปลาทั้งตัว, พร้อมด้วย เช่น ต้มทั้งกระดูก นอนทั้งรองเท้า, ตลอด เช่น ทั้งคืน ทั้งวัน ทั้งเดือน ทั้งปี, ครบตามที่กำหนด เช่น โกฐทั้ง ๕ ได้แก่ โกฐหัวบัว โกฐสอ โกฐเขมา โกฐเชียง และโกฐจุฬาลัมพา ชุมเห็ดทั้ง ๕ ได้แก่ ต้น ราก เปลือก ใบ และดอก ของต้นชุมเห็ด

ทั้งที่ เช่น ทำทั้งรู้ ๆ กินทั้งจืด ๆ ล้มทั้งยืน

มิหนำซํ้า เช่น ของนี้คุณภาพตํ่า ทั้งราคาก็แพง ยานี้จะทำให้ท้องผูกทั้งจะทำให้ใจสั่นอีกด้วย.

ว. ทั้งปวง, ทั้งหมด, ทั้งสิ้น, เช่น พี่กูตายจึงได้เมืองแก่กูทั้งกลม (จารึกพ่อขุนรามคำแหง)

เรียกหญิงที่ตายพร้อมกับลูกที่อยู่ในท้องด้วย ว่า ตายทั้งกลม คือ ตายทั้งหมด.

ว. หมดทุกทางไม่ว่าจะเป็นในทางใด เช่น งานนี้ถึงคนจะมาน้อยหรือมามากผู้จัดก็ได้ทั้งขึ้นทั้งล่อง ไม่ว่าจะแก้ตัวอย่างไรเขาก็โดนดุทั้งขึ้นทั้งล่อง.

ว. ใช้ประกอบท้ายคำหรือความ เพื่อเน้นให้เห็นความสำคัญของคำหรือความข้างหน้า เช่น แม่ทั้งคน.

ว. ทั้งหมดโดยมิได้แก้ไขเปลี่ยนแปลงหรือตัดแบ่งเลย เช่น ลอกมาทั้งดุ้น.

ว. ด้วย เช่น ทั้งกินทั้งเล่น คือ กินด้วยเล่นด้วย ให้ทั้งข้าวทั้งเงิน คือ ให้ข้าวด้วยเงินด้วย. สัน. และ เช่น ทั้งภูเก็ตทั้งเชียงใหม่ล้วนน่าเที่ยว.

ว. ไหน ๆ ก็ได้โอกาสแล้ว เช่น มาทั้งที.

ว. ในขณะที่ เช่น เขาออกจากบ้านไปทั้งที่ฝนกำลังตก เขาลาออกทั้ง ๆ ที่หน้าที่การงานกำลังเจริญก้าวหน้า.

ว. ทั้งหมดโดยไม่ยกเว้น เช่น พระสงฆ์ทั้งนั้นถวายพระพร ผู้เข้าประกวดล้วนแต่สาว ๆ สวย ๆ ทั้งนั้น.

สัน. ตามที่กล่าวมานี้ เช่น ทั้งนี้เป็นไปตามที่ได้แจ้งไว้.

ว. จะเป็นเช่นนี้หรือจะเป็นเช่นนั้นก็ตาม เช่น ทั้งนี้ทั้งนั้นไม่มีใครรู้ความจริง เสนอโครงการไปหลายโครงการ ทั้งนี้ทั้งนั้นแล้วแต่ว่าจะได้งบประมาณหรือไม่.

ว. ทั้งหมดเท่าที่มีติดตัวอยู่.

ว. หมดด้วยกัน.

สัน. รวมทั้ง ๒ อย่าง เช่น ทั้งผักและผลไม้ล้วนน่ากิน.

ว. หมดด้วยกัน เช่น คนทั้งหลายเกิดมาแล้วต้องตาย, มีจำนวนมาก เช่น คนทั้งหลายเขาพูดกันว่า.

ว. ทั้ง ๆ ที่เป็นอยู่ในลักษณะอาการเช่นนั้น เช่น เพิ่งตื่นนอนมาก็รีบออกไปทั้งอย่างนั้น.

ว. เก่าและทรุดโทรมมาก เช่น รถบุโรทั่ง.

น. หญิงที่ตายในขณะที่ลูกยังอยู่ในท้อง.

ก. เพียรพยายามสุดความสามารถจนกว่าจะสำเร็จผล.

ว. หมดทั้งสิ้น, มีเท่าไรก็หมด.

ก. ล้มขณะที่ยืนอยู่ เช่น ถูกเตะล้มทั้งยืน เป็นลมล้มทั้งยืน, โดยปริยายหมายถึงอาการที่สิ้นเนื้อประดาตัวหรือผิดหวังอย่างรุนแรงโดยไม่เคยคาดคิดมาก่อน, สูญเสียสิ่งที่รักหรือปรารถนาอย่างยิ่งในทันทีทันใดโดยไม่เคยคาดคิดมาก่อน เช่น พอรู้ว่าลูกถูกรถทับตายเลยเสียใจแทบล้มทั้งยืน.

น. หนุ่มบริสุทธิ์.

น. หนุ่มบริสุทธิ์ได้แม่ม่ายอายุมากเป็นภรรยา.

(กะกุดทะ-) น. สัญลักษณ์สำคัญแห่งความเป็นพระมหากษัตริย์ คือ ๑. พระมหาพิชัยมงกุฎ ๒. พระแสงขรรค์ชัยศรี ๓. ธารพระกรชัยพฤกษ์ ๔. วาลวีชนี (พัดกับแส้) ๕. ฉลองพระบาท รวมเรียกว่าเบญจราชกกุธภัณฑ์ ทั้งนี้ บางสมัยใช้เครื่องราชกกุธภัณฑ์แตกต่างกัน เช่น ใช้ฉัตรแทนพระมหาพิชัยมงกุฎ.(ป. กกุธ ว่า เครื่องหมายความเป็นพระราชา + ภณฺฑ ว่า

ของใช้; ระบุไว้ในอภิธานัปปทีปิกา คาถาที่ ๓๕๘ ว่า พระขรรค์ ฉัตร อุณหิส ฉลองพระบาท วาลวีชนี คือ มีฉัตรแทนธารพระกร; ในจดหมายเหตุบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ ๒ มีทั้งฉัตรและธารพระกร พระแสงขรรค์ พระแสงดาบ วาลวีชนี พระมหาพิชัยมงกุฎ และฉลองพระบาท รวมเป็น ๗ สิ่ง.วาลวีชนี ที่ปรากฏวัตถุเป็นพัดกับแส้จามรีนั้น แต่ก่อนเป็นพัดใบตาลอย่างที่เรียกว่า พัชนีฝักมะขาม ต่อมาท่านเห็นควรเป็นแส้จามรีจะถูกกว่า เพราะศัพท์ว่าวาลวีชนี หมายความเป็นแส้ขนโคชนิดหนึ่ง จึงสร้างแส้จามรีขึ้น แต่ก็ไม่อาจเลิกพัดใบตาลของเก่า เป็นอันรวมไว้ทั้ง ๒ อย่างในเครื่องที่เรียกว่า วาลวีชนี).

น. ไม้เหลี่ยมสอดในรูซึ่งเจาะที่โคนเสาเรือน ปลายทั้ง ๒ ยื่นออกมาวางอยู่บนหมอน (ซึ่งเรียกว่า งัว) ข้างละต้น, หรือถ้าไม่เจาะรู ก็ใช้เป็น ๒ อัน ตีขวางขนาบโคนเสาข้างละอันวางอยู่บนหมอนเหมือนกัน เพื่อกันทรุด.

น. เครื่องมือสำหรับเขียนวงกลม ส่วนโค้งของวงกลม หรือกะระยะ ทำด้วยโลหะ มี ๒ ขา ปลายข้างหนึ่งแหลม ปลายอีกข้างหนึ่งมีดินสอเป็นต้น อีกแบบหนึ่งมีปลายแหลมทั้ง ๒ ข้าง แบบหลังนี้ใช้สำหรับเขียนบนโลหะก็ได้, กางเวียน ก็ว่า, ปัจจุบันเรียกว่า วงเวียน.

น. เครื่องมือทางช่างชนิดหนึ่ง สำหรับหามฉากในการปักผังหรือกำหนดผังเสา โดยใช้ไม้แบนที่มีความยาวพอสมควรมาประกอบให้เป็นมุม ๙๐ องศา แล้วยึดปลายทั้ง ๒ ข้างด้วยไม้อีกชิ้นหนึ่ง.