*เกลี้ย*

ก. อบรมเลี้ยงดูให้มีนิสัยดี.

ก. คลุกคลี.

ว. มีเล็กน้อย, พอมีอยู่บ้าง, จวนหมด, เช่น นํ้ากลั้วเกลี้ยคลอง แกงมีนํ้ากลั้วเกลี้ย

พอเป็นไปได้, พอประทังไปได้, เช่น หากินกลั้วเกลี้ยไป วัน ๆ หนึ่ง.

ก. พูดเพราะ เช่น กล่าวเกลี้ยงไมตรีชวนชัก (เสือโค).

น. ชื่อกุ้งนํ้าจืดชนิด Macrobrachium sintangense (De Man) ในวงศ์ Palaemonidae ตัวเล็กกว่ากุ้งก้ามกราม ก้ามเล็กเรียบไม่มีหนาม.

(เกฺลี่ย) ก. กระจายของออกไปให้เสมอกัน.

ก. พูดจาให้ตกลงกัน, พูดจาให้ปรองดองกัน

ทำให้เรียบร้อย, ทำให้มีส่วนเสมอกัน

ไกล่เกลี่ย ก็ว่า.

(เกฺลี้ย) ก. ชักชวน, ทำให้ไล่เลี่ยกัน, เช่น เกลี้ยกระมลบันโดย (ตะเลงพ่าย).

ก. ชักชวนจูงใจให้ร่วมพวก, พูดจูงใจให้คล้อยตามหรือปฏิบัติตาม.

(เกฺลี้ยง) ว. เรียบ ๆ ไม่ขรุขระหรือไม่มีลวดลาย

หมดไม่มีเหลือไม่มีอะไรติดอยู่ เช่น หมดเกลี้ยง กินเสียเกลี้ยง.

ว. หมดจดหรือเรียบร้อย เช่น หน้าตาเกลี้ยงเกลา หนังสือเล่มนี้สำนวนเกลี้ยงเกลา.

น. ส้มเกลี้ยง. (ดู ส้ม ๑).

(เกฺลี่ยว-) น. โรคเปลี่ยวดำ.

ก. พูดจาให้ตกลงกัน, พูดจาให้ปรองดองกัน

ทำให้เรียบร้อย, ทำให้มีส่วนเสมอกัน

เกลี่ยไกล่ ก็ว่า

ลูบไล้.

ว. ไม่มีเหลือ เช่น เด็กกินขนมจนหมดเกลี้ยง.

ก. พูดเบา ๆ เช่น ค่อยกระซาบคำเกลี้ยง (ลอ), นิยมใช้เข้าคู่กับคำ กระซิบ เป็น กระซิบกระซาบ.

น. ชื่อว่านชนิดหนึ่ง หัวและต้นดั่งขมิ้นอ้อย ต้นและใบเขียว หัวขนาดหัวเผือก กลมเกลี้ยงเป็นมัน มีปล้องห่าง ๆ เนื้อขาว ฉุนร้อน ถ้าเคี้ยวจะทำให้ฟันโยก เชื่อกันว่าใช้ฝนกับนํ้าปูนใสหรือต้มเสียก่อนก็ได้ กินแก้ดานเลือด ดานลม และกระชับมดลูกให้แห้งสนิท.

น. ชื่อไม้ต้นขนาดย่อมถึงขนาดใหญ่หลายชนิดในสกุล Hydnocarpus วงศ์ Flacourtiaceae เช่น กระเบาใหญ่หรือกระเบานํ้า ( H. anthelminthicaPierre ex Laness.) เป็นไม้ต้นขนาดใหญ่ ผลกลม เปลือกแข็ง มีขนสีนํ้าตาล ขนาดเท่าผลส้มโอขนาดย่อม เนื้อในเป็นแป้งสีเหลืองอ่อน ๆ กินได้ เมล็ดมีนํ้ามัน เคยใช้เป็นยาแก้โรคเรื้อน ต้นที่มีแต่ดอกเพศผู้ เรียกว่า แก้วกาหลง, กระเบากลักหรือกระเบียน ( H. ilicifolia King) เป็นไม้ต้นขนาดกลาง ผลกลม เปลือกแข็ง มีขนสีดำ ขนาดเท่าผลส้มเกลี้ยง.

ว. งามเกลี้ยงเกลา, เกลากลึง ก็ว่า.

น. ชื่อปาล์มชนิด Eleiodoxa conferta (Griff.) Burret. ในวงศ์ Palmae ขึ้นเป็นกอในป่าพรุและที่ชื้นแฉะทางภาคใต้ ผลเป็นช่อใหญ่และแน่น ปลายผลตัด ผิวเหลืองเกลี้ยงเป็นมัน ไม่มีหนาม เยื่อหุ้มเมล็ดขาว รสเปรี้ยว ๆ ฝาด ๆ กินได้ ยางในลำต้นเหนียวใช้ติดกระดาษแทนกาวได้, ลุมพี ก็เรียก, ปักษ์ใต้เรียก หลุมพี.

ก. ไม่ลงรูป, ไม่ลงรอย, ไม่ลงที่, สวมกันไม่เข้า, ใช้ว่า กางเกี่ยง ก็มี เช่น เมื่อนั้น พระคาวีเห็นนางยังกางเกี่ยง ยิ้มพลางทางลงไปจากเตียง แล้วกล่าวเกลี้ยงแกล้งปลอบให้ชอบใจ (คาวี), กังเกียง หรือ กำเกียง ก็ว่า.

น. ชื่อสัตว์นํ้าไม่มีกระดูกสันหลังในชั้น Crustacea อันดับ Decapoda มีหลายวงศ์ หายใจด้วยเหงือก ลำตัวยาว แบนหรือกลม แบ่งเป็นปล้อง ๆ เปลือกที่หุ้มท่อนหัวและอกคลุมมาถึงอกปล้องที่ ๘ ส่วนใหญ่กรีมีลักษณะแบนข้าง ก้ามและขาอยู่ที่ส่วนหัวและอก มี ๑๐ ขา พบในนํ้าจืดและนํ้าเค็ม มีหลายชนิด เช่น กุ้งก้ามกราม กุ้งก้ามเกลี้ยง กุ้งกุลาดำ กุ้งตะกาด กุ้งตะเข็บ กุ้งหัวแข็ง กุ้งแชบ๊วย.

(เกฺลา) ก. ทำสิ่งที่ยังขรุขระอยู่ให้เกลี้ยงหรือได้รูปทรงดีขึ้น เช่น เกลาไม้ไผ่, ทำให้ดีขึ้นหรือเรียบร้อยขึ้น เช่น เกลาสำนวนหนังสือ เกลานิสัย.

ว. งามเกลี้ยงเกลา, กลึงเกลา ก็ว่า.

(เกฺลื้อ) ก. เกลือก, เกลี้ย, กลั้ว, ระคน, เจือ.

น. ชื่อไม้ต้นขนาดเล็กชนิด Sterculia monospermaVent . ในวงศ์ Sterculiaceae ขอบใบเรียบ ดอกเล็ก สีชมพูอมเขียว เปลือกผลหนา ไม่มีหนาม เมื่อแก่จะปริแยกออกจากกัน เมล็ดเกลี้ยง สีนํ้าตาลแกมแดง เปลือกไม่แข็ง เนื้อในสีขาว กินได้.

น. ชื่อไม้ต้นขนาดใหญ่ชนิด Castanea mollissima Blume ในวงศ์ Fagaceae ขอบใบจักแหลม ดอกเล็ก สีน้ำตาลอ่อน เปลือกหุ้มผลหนามีหนามแหลม เมื่อแก่จะปริแยกออกจากกัน เมล็ดเกลี้ยง เปลือกแข็ง สีนํ้าตาลแกมแดง เนื้อในสีขาว กินได้.

น. รอยเป็นเส้น ๆ อยู่บนสิ่งที่ขัดเงายังไม่เกลี้ยงหรือบนผิวของเพชรที่เจียระไนแล้ว.

(ขฺลับ) ว. เลื่อม, เกลี้ยงเป็นมัน, เช่น ดำขลับ มันขลับ.

น. ชื่อไม้ต้นขนาดย่อมชนิด Streblus taxoides (K. Heyne) Kurz ในวงศ์ Moraceae ขึ้นตามที่ชื้นแฉะ ลำต้นและกิ่งก้านมักงอหักไปมา ใบเกลี้ยง ไม่สากคาย, ข่อยหยอง ก็เรียก, ปักษ์ใต้เรียก ขี้แรด.

ก. ถูให้เกลี้ยง, ถูให้ผ่องใส, ถูให้ขึ้นเงา, เช่น ขัดขี้ไคล ขัดพื้น.

ก. ทำให้เกลี้ยงเกลา, ทำให้เรียบร้อย, อบรมพรํ่าสอน, เช่น ขัดเกลานิสัย.

น. ชื่อไม้เถาเนื้ออ่อนหลายชนิดหลายสกุล ในวงศ์ Cucurbitaceae ผลกลมขนาดผลมะนาวถึงผลส้มเกลี้ยง สุกสีแดง เมล็ดสีเขียวแก่ มีเยื่อเป็นเมือก ๆ หุ้ม และมีรสขม เช่น ขี้กาแดงหรือกระดึงช้างเผือก ( Trichosanthes tricuspidata Lour.).

น. ชื่อกำไลที่ทำด้วยเงินหรือทองเกลี้ยง ๆ หัวท้ายรีดเป็นลวด ทำเป็นห่วงสอดไขว้กันเพื่อรูดเข้าออกได้, กำไลคู่ผี ก็เรียก.

น. ผู้ถือเป็นกลางไม่เข้าข้างฝ่ายโน้นฝ่ายนี้ในเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น, ผู้ทำหน้าที่ไกล่เกลี่ย, ผู้ทำการค้าระหว่างผู้ผลิตกับผู้บริโภค.

(เคฺลี้ยคฺลิง) ก. เกลี้ยกล่อม, ปลอบโยน, เช่น เพื่อเคลี้ยคลิงวิงวอน (ม. คำหลวง ทานกัณฑ์).

(จะระ-) น. เสาตะลุง, โบราณเขียนเป็น จรลุง หรือ จลุง ก็มี เช่น แท่นที่สถิตย์ จรลุงโสภิต พื้นฉลักฉลุทอง (ดุษฎีสังเวย), จลุงอาศน์เบญพาศเกลี้ยงเกลา พเนกพนักน่าเนา จะนอนก็ศุขสบไถง (ดุษฎีสังเวย).

ก. ชักนำหรือเกลี้ยกล่อมเพื่อให้เห็นคล้อยตาม เช่น พูดจูงใจ.

น. ชื่อไม้ต้นขนาดเล็กชนิด Maerua siamensis (Kurz) Pax ในวงศ์ Capparaceae ลำต้นเกลี้ยง เปลือกสีเทาดำ เรือนยอดเป็นพุ่มทึบ ผลกลมรี สุกสีเหลือง.

ก. เกลี่ยให้เสมอ, กระจายให้เสมอ, เช่น ฉายดิน.

(ฉะเหฺลา) ว. สวย, งาม, เกลี้ยงเกลา, เพราพริ้ง.