*สมา*

(ขัดสะหฺมาด) ว. นั่งคู้เข่าทั้ง ๒ ข้างให้แบะลงที่พื้นแล้วเอาขาไขว้กันทับฝ่าเท้า, ถ้าเอาขาซ้อนทับกัน เรียกว่า ขัดสมาธิสองชั้น, ถ้าเอาขาขวาทับขาซ้าย เรียกว่า ขัดสมาธิราบ, ถ้าเอาฝ่าเท้าทั้ง ๒ ข้างขึ้นข้างบน เรียกว่า ขัดสมาธิเพชร, ขัดสมาธิราบและขัดสมาธิเพชรนั้น เป็นท่าพระพุทธรูปนั่ง.

(ขัดสะหฺมาด) น. ชื่อพระพุทธรูปปางหนึ่ง อยู่ในพระอิริยาบถนั่งขัดสมาธิ พระหัตถ์ทั้ง ๒ วางซ้อนกันบนพระเพลา พระหัตถ์ขวาทับพระหัตถ์ซ้าย.

(-สะมาทิ) ก. ทำจิตให้แน่วแน่อย่างเข้าฌาน.

ก. ไปมาหาสู่เข้าเป็นพวกเดียวกัน, คบหา ก็ว่า.

(ทุดงคะสะมาทาน) น. การถือธุดงค์.

(-สะหฺมาด) ก. นั่งพับขาทั้ง ๒ ข้างให้แบะลงที่พื้น ให้ปลายเท้าสอดไขว้อยู่ใต้หัวเข่า, (ปาก) นั่งขัดตะหมาด.

(นิโรดทะสะมาบัด, นิโรดสะมาบัด) น. การเข้าสู่นิโรธ เป็นวิธีพักผ่อนของพระอรหันต์.

น. แผ่นหินที่ทำเป็นเครื่องหมายบอกเขตอุโบสถ, ใบพัทธสีมา ก็ว่า

เครื่องก่อรูปอย่างใบเสมา ตั้งเรียงกันบนหลังกำแพงวังหรือกำแพงเมืองเป็นต้น.

(ปัดเจกะสะมาทาน, ปัดเจกสะมาทาน) น. การสมาทานศีลทีละสิกขาบท เรียกว่า ปัจเจก-สมาทาน, ถ้าสมาทานรวบท้าย เช่นว่า พุทฺธปญฺตฺตํ อุโปสถํ สมาทิยามิ หรือ อฏฺ สีลานิ สมาทิยามิ เรียกว่า เอกัชฌสมาทาน.

น. ส่วนประกอบของเลือดที่แยกเอาเม็ดเลือดออกแล้ว

ภาวะหนึ่งของสสาร ณ ภาวะนี้สสารอยู่ในสภาพแก๊สที่ร้อนจัดอย่างยิ่งยวด และแตกตัวเป็นอนุภาคบวกกับอิเล็กตรอนซึ่งมีจำนวนเท่ากันโดยประมาณ สสารในภาวะนี้เป็นตัวนำไฟฟ้าที่ดียิ่ง.

น. สมาธิผิด, ความตั้งใจผิด.

น. สมาชิกวุฒิสภา.

(สะหฺมักสะมา) ก. ขอขมาในความผิดที่ได้กระทำไปแล้ว.

(สะหฺมักสะหฺมาน) ก. เชื่อมสามัคคี เช่น จะทำการงานอะไรขอให้สมัครสมานกัน.

(สะมา) ก. ขมา.

(สะมา) น. ปี.

(สะมา-) น. การประชุม, การเข้าร่วมพวกร่วมคณะ, การคบค้า

แหล่งหรือที่ประชุมของบุคคลหลายคนมาร่วมกันด้วยมีจุดประสงค์เพื่อประโยชน์บางประการ เช่น เข้าสมาคม สมาคมศิษย์เก่า

นิติบุคคลที่ก่อตั้งขึ้นเพื่อกระทำการใด ๆ อันมีลักษณะต่อเนื่องร่วมกันและมิใช่เป็นการหาผลกำไรหรือรายได้มาแบ่งปันกัน. (ป., ส.).

(สะมา-) ก. คบค้า, คบหา, เช่น อย่าสมาคมกับคนพาล ให้สมาคมกับนักปราชญ์.

น. สถาบันที่บุคคลหลายคนซึ่งเป็นผู้ประกอบวิสาหกิจจัดตั้งขึ้นเพื่อทำการส่งเสริมการประกอบวิสาหกิจอันมิใช่เป็นการหาผลกำไรหรือรายได้แบ่งปันกัน.

(สะมา-) น. ความประพฤติที่ดี, ธรรมเนียม, ประเพณี.

(สะมา-) น. ผู้มีสิทธิและมีส่วนร่วมในสมาคม องค์การ หรือกิจกรรมใด ๆ เช่น สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร สมาชิกสมาคมศิษย์เก่า สมาชิกวารสาร, (ปาก) ลูกค้า, ขาประจำ, เช่น หมู่นี้สมาชิกไม่ค่อยมาอุดหนุนที่ร้านเลย.

น. สมาชิกของวุฒิสภา, (ปาก) วุฒิสมาชิก.

(สะมา-) น. สิ่งแต่ละสิ่งที่มีปรากฏอยู่ในเซตใดเซตหนึ่ง เช่น { ก, ข, ค } คือ เซตของอักษร ๓ ตัวแรกในภาษาไทย มีสมาชิก ๓ ตัว, สิ่งที่ปรากฏอยู่ในคู่อันดับใดคู่อันดับหนึ่ง เช่น (ก, ข) คือ คู่อันดับหนึ่งที่มี ก เป็นสมาชิกตัวหน้า ข เป็นสมาชิกตัวหลัง.

(สะมา-) ก. รับเอาถือเอาเป็นข้อปฏิบัติ เช่น สมาทานศีล.

(สะมา-) น. ความตั้งมั่นแห่งจิต

ความสำรวมใจให้แน่วแน่เพื่อให้จิตใจสงบหรือเพื่อให้เกิดปัญญาเห็นแจ้ง.

(สะมานะ-, สะหฺมานนะ-) ว. เสมอกัน, เท่ากัน.

(สะมานะ-) น. การดำเนินอย่างเดียวกัน, การมีความเห็นพ้องกัน.

(สะมานะ-, สะหฺมานนะ-) น. ความพอใจร่วมกัน, ความเห็นพ้องกัน, เช่น มีความเห็นเป็นสมานฉันท์.

(สะมานะ-) น. “การอยู่ร่วมเสมอกัน”, การที่พระสงฆ์มีศีลเสมอกัน ทำอุโบสถหรือสังฆกรรมร่วมกันได้.

(สะหฺมาน) ก. ทำให้ติดกัน, ทำให้สนิท, เช่น ยาสมานแผล การสมานเนื้อไม้

เชื่อม, ผูกพัน, เช่น สมานไมตรี.

(สะมานัดตะ-) น. ความมีตนสม่ำเสมอ, การทำตนเสมอต้นเสมอปลาย, เป็นธรรมข้อ ๑ ในสังคหวัตถุ. (ป.). (ดู สังคหวัตถุ).

(สะมาบัด) น. ภาวะที่จิตสงบประณีต, คุณวิเศษที่เกิดจากการที่จิตเพ่งอารมณ์จนแน่วแน่, การบรรลุคุณวิเศษชั้นสูงด้วยอำนาจของการเข้าสมาธิ, มีหลายอย่าง เช่น ฌานสมาบัติ ผลสมาบัติ, บางทีใช้เข้าคู่กับคำ ฌาน เป็น ฌานสมาบัติ มี ๘ ได้แก่ รูปฌาน ๔ อรูปฌาน ๔.

(สะมาพันทะ-) น. รัฐหลาย ๆ รัฐที่รวมกันเพื่อประโยชน์ร่วมกันบางอย่าง โดยมีข้อตกลงระหว่างกันให้มีรัฐบาลกลาง และให้มีอำนาจหน้าที่เฉพาะกิจการบางอย่างที่รัฐสมาชิกยินยอมมอบหมายให้เท่านั้น, ปัจจุบันไม่มีแล้ว.

(สะหฺมาด) น. การเอาศัพท์ตั้งแต่ ๒ ศัพท์ขึ้นไปมาต่อกันเป็นศัพท์เดียวตามหลักที่ได้มาจากไวยากรณ์บาลีและสันสกฤต เช่น สุนทร + พจน์ เป็น สุนทรพจน์ รัฐ + ศาสตร์ เป็น รัฐศาสตร์ อุดม + การณ์ เป็น อุดมการณ์.

น. สมาธิชอบ, ความตั้งใจชอบ.

(เส-มา) น. สีมา, เครื่องหมายบอกเขตโบสถ์

เรียกสิ่งที่มีลักษณะคล้ายใบสีมาที่เรียงกันอยู่บนกำแพงอย่างกำแพงเมือง ว่า ใบเสมา

เครื่องประดับหรือเครื่องรางสำหรับห้อยคอ มีรูปร่างอย่างใบเสมา.

(เส-มา) น. ชื่อไม้พุ่ม ๒ ชนิดในสกุล Opuntia วงศ์ Cactaceae ลำต้นแบนอวบนํ้า มีหนามแข็งเป็นกระจุกทั่วไป คือ ชนิด O. elatiorMill. และชนิด O. humifusa (Raf.) Raf. ชนิดหลัง หนามเสมา ก็เรียก.

(สะเหฺมา) น. หญ้า.

ดู เสมา ๒.

(อะพิสะมาจาน) น. มารยาทอันดี, ความประพฤติอันดี.