*แบก*

ก. แตกเป็นลายงา เช่น พลุกกระแบกงาแต่ต้น จนปลาย (ตำราช้างคำโคลง).

(ตฺระ-) น. ต้นตะแบก, กระแบก ก็เรียก.

น. ชื่อไม้ต้นหลายชนิดในสกุล Lagerstroemia วงศ์ Lythraceae ผิวเปลือกเรียบล่อนเป็นสะเก็ด ดอกสีม่วง เช่น ตะแบกนา ( L. floribunda Jack).

น. เรียกแผงขายของบนพื้นริมทางเดินว่า ร้านแบกะดิน.

ก. วางของที่มีนํ้าหนักบนบ่าหรือบนหลัง เช่น แบกกระสอบข้าวสาร แบกปืน, โดยปริยายหมายความว่า รับภาระหนัก, มีความรับผิดชอบมาก, เช่น แบกค่าใช้จ่ายในบ้านคนเดียว แบกงานไว้มาก.

ก. จำใจกลับมาแสดงตัวหรือติดต่อกับผู้ที่ตนเคยทำไม่ดี ไม่ถูกต้อง หรือไม่เหมาะสมมาก่อน, ทนอายทำสิ่งที่จำเป็นต้องทำ, เช่น แบกหน้าไปกู้เงินเขา.

น. ทางแยก.

ก. เรียนรู้ไว้ไม่หนักเรี่ยวหนักแรงหรือเสียหายอะไร.

น. บ่วงหวายสำหรับดักสัตว์อย่างเนื้อและกวาง เช่น จับกระหริ่งบ่วงข่ายถือ แบกหอกปืนลงจากเรือน (สุบิน), กะริง ก็ว่า.

น. ท่อนไม้ของต้นตะแบก พิกุล และบุนนาค ที่ผุราขึ้นเป็นจุดขาว ๆ มีกลิ่นหอม ใช้เป็นเครื่องยาไทย.

ก. เอาสิ่งของห้อยที่ปลายไม้คานหรือปลายไม้เพียงข้างเดียวแล้วแบกบ่าพาไป

(ชาดตะบุด) น. ชื่อพรรณไม้ชนิดหนึ่ง เช่น ชมนาดชาตบุษย์ พุดซ้อนพุทธรักษา (พรรณพฤกษา), ช้องนางช้างน้าวสายหยุด ช่อตะแบกชาตบุษย์ชูก้าน (รามเกียรติ ร. ๑).

บางทีก็ใช้เป็นคำปฏิเสธหมายความว่า ไม่ใช่ เช่น รู้ไว้ใช่ว่า ใส่บ่าแบกหาม, ใช่นางเกิดในปทุมา สุริวงศ์พงศาก็หาไม่ (อิเหนา).

น. ฐานรูปสมมุติจากสิงห์แบก, ฐานสิงห์ ก็เรียก.

ว. บอกอาการวิ่ง, บางทีเขียนเป็น ตติน ก็มี เช่น แล้วก็เอากลออมดิน แล่นตตินยงงท่า แบกน้ำด้วยบ่ามายงงเรือนตน โสดแล (ม. คำหลวง ชูชก).

ว. ที่ปรากฏชัดหรือเห็นได้อย่างชัดแจ้ง เช่น เดินเทิ่ง ๆ แบกของมาเทิ่ง ๆ.

น. ผู้แบก, ผู้ถือ, ผู้ทรงไว้

(ยานนะมาด, ยานุมาด) น. พระราชยานชนิดที่ใช้คนแบกในการเชิญพระโกศพระบรมศพ พระโกศพระบรมอัฐิ.

น. งานที่ต้องใช้กำลังกายเกี่ยวกับการก่อสร้างมีแบก หาม ทำความสะอาดเป็นต้น เรียกว่า งานโยธา.

(ราดชะยาน) น. ยานของหลวงใช้โดยสารหรือเชิญพระบรมสารีริกธาตุ พระพุทธรูปที่สำคัญ พระบรมอัฐิ พระบรมราชสรีรังคาร เป็นต้น มีหลายชนิดต่างกัน ใช้หิ้ว หาม แบก เช่นเสลี่ยง คานหาม คันหาม วอ สีวิกา เช่น พระราชยานกง พระราชยานถม พระราชยานสามลำคาน, โบราณใช้ว่า ราชทยาน ก็มี (ส.).

ไม่ลำบากกาย เช่น เขาทำงานสบายขึ้น ไม่ต้องแบกหามเหมือนเมื่อก่อน

น. เรียกพระยานมาศขนาดใหญ่มีคานสำหรับแบก ๓ คาน ว่า พระยานมาศสามลำคาน.

น. ลำน้ำ, แม่น้ำ, สายน้ำ, น้ำ, ทะเล, มหาสมุทร, เช่น มังกรเกี่ยวเลี้ยวล่องท้องสินธู เป็นคู่คู่เคียงมาในวารี (อภัย), สินสมุทรสุดรักพระธิดา เอาใส่บ่าแบกวายสายสินธู (อภัย), ใช้ว่า สินธุ หรือ สินธุ์ ก็มี.

(สะแบก) น. หนังสัตว์ เช่น ให้ฉลักแสบกภาพอันชระ เปนบรรพบุรณะ นเรนทรราชบรรหาร (สมุทรโฆษ).

ว. ลำบากใจ เพราะต้องแบกภาระไว้มาก เช่น ปัญหาเศรษฐกิจตกต่ำเป็นปัญหาหนักอกของรัฐบาล, บางทีใช้เข้าคู่กับคำ หนักใจ เป็น หนักอกหนักใจ.

ก. เอาของห้อยปลายคาน ๒ ข้างแล้วแบกกลางคานพาไป.

น. ของแบก.