*ดุ้ง*

น. เครื่องมือจับสัตว์นํ้าชนิดหนึ่ง รูปร่างคล้ายยอยก, เรียกเป็นสามัญว่า สะดุ้ง.

น. นาคสะดุ้ง.

ว. โค้งหรือนูนหรือแอ่นจากแนวหรือระดับ เช่น พื้นกระดานดุ้ง.

ว. กระตุ้งกระติ้ง, ตุ้งติ้ง ก็ว่า.

น. ตัวไม้ที่ทำอย่างตัวนาค ทอดต่อลงมาจากแปหาญถึงหางหงส์ทั้ง ๒ ข้างของหน้าบัน โบราณเรียกว่า เครื่องสะดุ้ง.

ก. มีสมบัติเพียงเล็กน้อยแต่กังวลจนนอนไม่หลับ.

ก. ไหวตัวขึ้นทันทีด้วยความตกใจ เพราะไม่ทันรู้ตัวหรือไม่ได้นึกคาดหมายไว้เป็นต้น เช่น เมื่อได้ยินเสียงระเบิดก็สะดุ้งสุดตัว.

น. เรียกพระพุทธรูปปางมารวิชัย คือ ปางชนะมาร ว่า พระสะดุ้งมาร.

ก. หวั่นไหว, เดือดร้อน, กังวลใจ, มักใช้ในความปฏิเสธ เช่น ใครจะนินทาว่าร้ายอย่างไรก็ไม่สะดุ้งสะเทือน มหาเศรษฐีเสียเงินล้านสองล้านไม่สะดุ้งสะเทือนหรอก.

น. เครื่องมือจับสัตว์นํ้าชนิดหนึ่ง รูปร่างคล้ายยอยก, อีสานเรียก กะดุ้ง.

ว. ดัดจริตดีดดิ้น, สะดิ้ง ก็ว่า.

กระดาก เช่น ไป่กระเดื่องสะดุ้ง ฟูมฟาย (นิทราชาคริต), นิยมใช้เข้าคู่กันเป็น กระดากกระเดื่อง.

ว. มีกิริยาท่าทางกระชดกระช้อย, ตุ้งติ้ง หรือ ดุ้งดิ้ง ก็ว่า.

ก. ตระหนก, หวาด, ผวา, สะดุ้ง, ตกใจ.

(กาละ-) น. ชื่อโรคชนิดหนึ่ง เป็นเมื่อมารดาออกไฟแล้วได้ ๕ เดือน ยังอยู่ในเขตเรือนไฟ มีอาการร้องไห้แล้วหอบ หรือร้องไห้เมื่อหลับ สะดุ้งผวาตื่นตกใจ.

(จั๊กกะ-) ก. อาการที่ทำให้รู้สึกเสียวสะดุ้งหรือหัวเราะโดยไม่ตั้งใจเมื่อถูกจี้ที่เอวหรือรักแร้เป็นต้น, อาการที่เอามือไปจั๊กจี้ผู้อื่น.

ก. เอานิ้วมือหรือสิ่งของจดหรือแหย่เข้าไป, เอามือแหย่ให้รู้ตัวหรือให้สะดุ้ง

ว. ลำบาก, ตรากตรำอยู่นาน, เช่น แสนสะดุ้งดักดน (ม. คำหลวง ทานกัณฑ์).

ก. สะดุ้งขึ้นโดยไม่รู้ตัวเมื่อได้ยินเสียงดัง ๆ หรือมีใครมาถูกต้องตัว, ใจหาย.

(ตฺระ-) ก. หวาด, ผวา, สะดุ้ง, ตกใจ, เขียนเป็น ตรดก ก็มี เช่น อันว่าพระพิศวกรรม ก็ยงงไปศาจผีเสื้อเนื้อแลนก อันมีเสียงตรดกพึงภีต บมิให้กีดให้ก้อง บมิให้ร้องระงี่มี่รงม (ม. คำหลวง วนประเวศน์).

(ตฺระหฺนก) ก. หวาด, ผวา, สะดุ้ง, ตกใจ.

ว. มีกิริยาท่าทางกระชดกระช้อย, กระตุ้งกระติ้ง หรือ ดุ้งดิ้ง ก็ว่า

ว. เฉยเมย, ไม่สะดุ้งสะเทือน.

น. ตัวไม้ที่สลักเป็นรูปศีรษะนาคหันออกทางด้านหน้า ใช้ปักบนปลายสันหลังคาปราสาทหรือบุษบก หรือปลายนาคสะดุ้งสำหรับปราสาท.

น. แปที่รับนาคสะดุ้งที่โบสถ์ วิหาร หรือปราสาท.

อาการที่รู้สึกเจ็บแวบแล่นเข้าไปในกาย, อาการที่รู้สึกวาบเข้าไปในหัวใจ, อาการที่สะดุ้งวับขึ้น.

(ผะหฺวา) ก. แสดงอาการเช่นเอามือไขว่คว้าหรืออ้าแขนโถมตัวเข้ากอดเมื่อสะดุ้งตกใจหรือตื่นเต้นเป็นต้น.

(ผะหฺวา) ว. อาการที่หวาดสะดุ้งเพราะตกใจกลัวเป็นต้น เช่น นอนผวากลัวโจรมาปล้น, อาการที่เด็กนอนสะดุ้งยกมือไขว่คว้า ในคำว่า เด็กนอนผวา, อาการที่อ้าแขนโผเข้ากอดกัน เช่น เด็กวิ่งผวาเข้าหาแม่.

(มาระ-, มาน-) น. ชื่อพระพุทธรูปปางหนึ่ง อยู่ในพระอิริยาบถนั่งขัดสมาธิ พระหัตถ์ซ้ายหงายวางบนพระเพลา พระหัตถ์ขวาวางควํ่าลงที่พระชานุ นิ้วพระหัตถ์ชี้ลงที่พื้นธรณีในคราวที่พระองค์ทรงเอาชนะมารได้ ว่า พระปางมารวิชัย, พระปางชนะมาร หรือ พระปางสะดุ้งมาร ก็เรียก.

น. มีดขนาดใหญ่ ใบมีดแบน ปลายกว้างโคนแคบ สันหนาและโค้งดุ้งขึ้น โคนมีดทำเป็นบ้องหรือกั่นสอดติดกับด้ามไม้ยาว ใช้ถางป่า ตัดอ้อย หรือรานกิ่งไม้เป็นต้น, มีดอีเหลียน หรือ อีเหลียน ก็เรียก.

ว. ดัดจริตดีดดิ้น เช่น ทำเป็นสะดิ้งไปได้ อย่าสะดิ้งให้มากนัก, สะดุ้งสะดิ้ง ก็ว่า.

ก. เกิดปรากฏการณ์ที่ทำให้สะดุ้งตกใจกลัว เช่น ถูกผีหลอกหลอน, อาการที่ภาพหรือเสียงอันน่ากลัว น่าหวาดเสียว หรือสะเทือนใจที่ตนเคยประสบมา คอยรบกวนจิตใจอยู่ เช่น ภาพเด็กที่ถูกรถชนตายมาคอยหลอกหลอนจิตใจอยู่ตลอดเวลา.

ก. พรั่นกลัว, สะดุ้งกลัว, หวาดหวั่น ก็ว่า.

ก. สะดุ้งกลัว, กริ่งเกรง, เสียว, หวั่น.

ก. มีความรู้สึกกริ่งเกรง, รู้สึกสะดุ้งกลัว.

ก. หวาดสะดุ้งเพราะตกใจกลัว.

ก. พรั่นกลัว, สะดุ้งกลัว, หวั่นหวาด ก็ว่า.

(เหฺลียน) น. ชื่อมีดขนาดใหญ่ ใบมีดแบน ปลายกว้างโคนแคบ สันหนาและโค้งดุ้งขึ้น โคนมีดทำเป็นบ้องหรือกั่นสอดติดกับด้ามไม้ยาว ใช้ถางป่า ตัดอ้อย หรือรานกิ่งไม้เป็นต้น เรียกว่า มีดเหลียน, มีดอีเหลียน หรือ อีเหลียน ก็เรียก.

(โหฺยง) ว. อาการที่กระโดดโดยฉับไวด้วยดีใจหรือตกใจ เช่น กระโดดโหยง สะดุ้งโหยง.