*จอก*

น. เล็บ เช่น กระจอกสอกายใหญ่หน้า เล็กลาน หล็อนแฮ (ตำราช้างคำโคลง).

ว. เขยก (ใช้แก่ขา). (ข. ขฺจก ว่า ขาพิการ)

ไม่สำคัญ, เล็กน้อย, เช่น เรื่องกระจอก, ต่ำต้อย เช่น คนกระจอก.

ว. ยากจนเข็ญใจ.

น. ลักษณะแมวอย่างหนึ่ง สีตัวดำทั้งหมด มีขนสีเทาล้อมรอบปาก ตาสีเหลือง เรียกว่า แมวกระจอก.

น. ชื่อนกขนาดเล็กชนิด Lonchura oryzivora (Linn.) วงศ์ย่อย Estrildinae ในวงศ์ Passeridae ปากหนารูปกรวย หัวสีดำ แก้มสีขาว ตัวสีเทาอมฟ้า ท้องสีส้ม หางเว้าตื้น มีถิ่นกำเนิดในเกาะชวาและเกาะบาหลี ประเทศอินโดนีเซีย เคยนำมาเลี้ยงใช้เสี่ยงทาย จึงเรียกว่า นกหมอดู.

น. ชื่อนกขนาดใหญ่ชนิด Struthio camelus Linn. ในวงศ์ Struthiornidae เป็นนกที่มีขนาดใหญ่ที่สุด ตัวผู้สีดำ ตัวเมียสีน้ำตาล ขาใหญ่แข็งแรง ตีนมี ๒ นิ้ว วิ่งเร็ว แต่บินไม่ได้ มีถิ่นกำเนิดในทวีปแอฟริกา ปัจจุบันนำมาเพาะเลี้ยงในประเทศไทยเพื่อเป็นอาหาร.

(ขะ-) ว. กระจอก, ง่อย, ขาเขยก.

น. ภาชนะเล็ก ๆ รูปอย่างขัน ถ้าใช้สำหรับตักนํ้าโดยลอยอยู่ในขันใหญ่เรียก จอกลอย, ถ้าใช้ใส่หมากในเชี่ยนหมากเรียก จอกหมาก

ภาชนะเล็ก ๆ รูปทรงกระบอก ใช้กินยา ดื่มเหล้า เป็นต้น

ใช้เป็นลักษณนาม เช่น เหล้า ๓ จอก.

น. ชื่อไม้นํ้าชนิด Pistia stratiotes L. ในวงศ์ Araceae ลอยอยู่บนผิวนํ้า ลำต้นสั้น มีรากเป็นกลุ่มใหญ่ ใบเป็นแผ่นสีเขียวสดซ้อน ๆ กันเป็นกลุ่ม ยาว ๕-๑๐ เซนติเมตร.

น. นกกระจอก.

น. ชื่อผักกูดหรือเฟินนํ้า ชนิด Salvinia cucullata Roxb. ex Bory ในวงศ์ Salviniaceae ลอยอยู่บนผิวนํ้า มีรากเป็นฝอยยาวคล้ายจอก ที่ต่างกับจอก คือ มีใบ ๒ ใบอยู่ตรงข้ามกัน ก้านใบสั้น ตัวใบกลม สีเขียวแก่ โคนใบเว้าเข้าเล็กน้อย ตั้งชูขึ้นคล้ายหูหนู.

ดู หมาจิ้งจอก ที่ หมา.

น. ชื่อลายที่มีลักษณะคล้ายต้นจอก

ชื่อเรียกกระเพาะอาหารกระเพาะที่ ๒ ของสัตว์เคี้ยวเอื้องเช่นวัวควาย เยื่อบุภายในมีลักษณะเป็นกระเปาะ ๆ มีหลายเหลี่ยม คล้ายดอกจอก

เรียกสว่านชนิดหนึ่งที่ปลายบาน ว่า สว่านดอกจอก

ชื่อขนมชนิดหนึ่ง ทำด้วยแป้งข้าวเจ้าผสมกะทิให้เหลว ปรุงให้มีรสเค็มหวานเล็กน้อย ใช้พิมพ์รูปอย่างดอกจอกจุ่มให้แป้งติด แล้วเอาไปทอด

ดอกไม้จีบ.

น. ดอกไม้ไฟชนิดหนึ่ง จุดแล้วจะพุ่งออกจากรังไปได้ไกล เรียกเต็มว่า นกกระจอกออกจากรัง

ชื่อไพ่จีนชนิดหนึ่งมี ๑๑๔ ตัว

เรียกปากที่มีแผลเปื่อยที่มุมปาก ว่า ปากนกกระจอก.

น. ชื่อเพลงไทย อัตรา ๒ ชั้น หน้าทับปรบไก่

ชื่อเพลงไทยประเภทเพลงเถา

ชื่อเพลงไทยประเภทเพลงตับ.

ดูใน นก ๑.

น. ชื่อปลาทะเลในสกุล Parexocoetus และ Cypselurus วงศ์ Exocoetidae ปากอยู่ปลายสุดของหัว เชิดขึ้นเล็กน้อย ตาโต หัวและด้านหลังแบนลงเล็กน้อยเป็นเหลี่ยมด้านท้องเกือบกลม ครีบหลังและครีบก้นอยู่ค่อนไปทางหางซึ่งเป็นแฉกลึกโดยแฉกล่างยาวกว่าแฉกบน ครีบอกใหญ่ใช้ร่อนถลาไปเหนือผิวนํ้าคล้ายปีก ลำตัวยาวเพรียว ส่วนบนลำตัวสีเขียวหรือนํ้าเงิน ข้างท้องสีขาวเงิน อาศัยอยู่บริเวณผิวนํ้า ขนาดยาว ๑๐-๓๐ เซนติเมตร, ปลาบิน ก็เรียก.

น. เรียกปากที่เป็นแผลเปื่อยขาว ๆ เหลือง ๆ ที่มุมปากว่า ปากนกกระจอก.

น. ชื่อหมาชนิด Canis aureus Linn. ในวงศ์ Canidae ขนตามลำตัวสีเทาอมนํ้าตาล มีขนลักษณะคล้ายอานม้าบริเวณไหล่ ปากแหลม หูตั้งแหลมตรง หางเป็นพวง เขี้ยวและฟันคมมาก กลางวันมักนอนอยู่ในโพรงดิน ออกหากินในเวลากลางคืน กินเนื้อสัตว์.

น. กลอุปกรณ์ชนิดหนึ่งสวมอยู่ตรงกลางจานจ่ายไฟ ทำหน้าที่หมุนจ่ายกระแสไฟแรงสูงให้เข้าสู่หัวเทียนเพื่อให้เกิดประกายไฟฟ้าที่เขี้ยวหัวเทียน.

กระบะสำหรับใส่กับข้าว เช่น ร่วมกระพอกจอกจานร้านเรือนเดียว (สุ. สอนเด็ก)

(กฺวัก) น. ชื่อนกขนาดกลางชนิด Amaurornis phoenicurus (Pennant) ในวงศ์ Rallidae ลำตัวสั้น รูปร่างป้อม ขาและนิ้วยาว หน้าผากและด้านล่างลำตัวสีขาว อาศัยอยู่ตามหนองนํ้า เดินหากินบนพื้นดินหรือบนใบพืชนํ้า เช่น บัว จอก แหน ขณะเดินหางมักกระดกขึ้นกระดกลง ในตอนเช้าหรือพลบคํ่าร้องเสียงดัง “กวัก ๆ ”.

(-เคฺรา) น. ชื่อนกในวรรณคดี เช่น นกพริกจิกจอกกินเครา (สมุทรโฆษ).

(จะหฺรอก) น. จอก, ขันเล็ก ๆ ที่ใช้ตักนํ้าจากขันใหญ่, เช่น จับจรอกคันธรสจุณจันทน์ (สุธนู).

ก. เจอกันหรือพ้องกันโดยบังเอิญ เช่น เดินมาจ๊ะกัน แกงจ๊ะกัน.

ว. เสียงนกร้องจอแจ, บางทีเขียนเป็น ซซอเซีย ก็มี เช่น นกจอกนกจาบมีทงงนกจิบ เยียซซิบซซอเซีย (ม. คำหลวง มหาพน).

ว. เสียงเช่นเสียงนกเล็ก ๆ ร้อง, บางทีเขียนเป็น ซซิบ ก็มี เช่น นกจอกนกจาบมีทงงนกจิบ เยียซซิบซซอเซีย (ม. คำหลวง มหาพน).

น. เรียกลายแถบเครื่องราชอิสริยาภรณ์ที่จัดเป็นดอกเล็ก ๆ สำหรับประดับที่รังดุมคอพับของเสื้อสากลเบื้องซ้ายแทนเครื่องราชอิสริยาภรณ์, ภาษาปากใช้ว่า ดอกจอก.

ดู นกกระจอก ๒.

ดู นกกระจอก ๒.

ก. มาเจอกัน, มาประเชิญหน้ากัน

ก. เจอกันซึ่งหน้า (ใช้แก่ผู้ที่ไม่ชอบหน้ากัน).

ก. ปะกัน, เจอกัน, มักใช้ในความปฏิเสธ เช่น ไม่ประสบพบพาน.

(ราวกะวะ) ว. ราวกะว่า, ราวกับว่า, เช่น นกกระจอกทำรังราวกวะไม้ (จารึกวัดโพธิ์).

อยู่บนผิวน้ำ เช่น จอกแหนลอย

ก. อาการของสัตว์บางชนิดเช่นนกกระจอกแม้จะเอามาเลี้ยงอย่างไร ๆ ก็ไม่เชื่อง, โดยปริยายหมายความว่า เนรคุณ.

(สฺริคาน) น. หมาจิ้งจอก.