*ไห้*

ชื่อไม้พุ่มหรือไม้ต้นขนาดเล็กชนิด Opuntia ficusindica (L.) Mill. ในวงศ์ Cactaceae กิ่งแบนอวบ สีเขียว ไม่มีหนาม เป็นไม้ต่างประเทศ ปลูกกันเป็นไม้ประดับ, ว่านไก่ไห้ ก็เรียก.

ดู ธรณีกันแสง.

น. หญิงผู้ดี มีฐานะเป็นเจ้าจอม เจ้าจอมมารดาในพระมหากษัตริย์ที่สวรรคต ได้รับการจัดมาร้องไห้หน้าพระบรมโกศซึ่งทรงพระบรมศพเป็นการอาลัย.

ดู พาดไฉน.

ดู มะระ.

ก. ร้องรํ่าไรอย่างน้อยอกน้อยใจ, ร้องไห้ร้องห่ม ก็ว่า.

ก. อาการที่นํ้าตาไหลเพราะประสบอารมณ์อันแรงกล้า เช่น เจ็บปวด เศร้าโศก ดีใจ, บางทีใช้ว่า ร้อง คำเดียว หรือใช้เข้าคู่กับคำ ร้องห่ม เป็น ร้องห่มร้องไห้ หรือ ร้องไห้ร้องห่ม ก็ได้.

ก. ร้องไห้เป็นเวลานาน, ร้องไห้ไม่หยุดหย่อน.

ดู ไก่ไห้ (๒).

น. เนื้อส่วนคอของวัวหรือควายที่มีพังผืดมาก, อาหารชนิดหนึ่งปรุงด้วยเนื้อส่วนที่เรียกว่า เสือร้องไห้.

ดู ตีนตุ๊กแก ๔.

ก. หัวเราะ.

ก. ร้องไห้ครํ่าครวญถึง.

น. ผักไห่. (ดู มะระ).

ก. อาการที่นํ้าตาไหลเพราะประสบอารมณ์อันแรงกล้า เช่น ไห้รํ่ารักลูกไท้ ไห้บ่รู้กี่ไห้ ลูกแก้วกับตน แม่เอย (ลอ), มักใช้เข้าคู่กับคำ ร้อง เป็น ร้องไห้.

ก. เฝ้าแต่, มัวแต่, เช่น ก่นแต่จะร้องไห้.

(กัน-) ก. ร้องไห้ เช่น สมเด็จพระบรม-บพิตรพระพุทธเจ้าอยู่หัว ทราบแล้วทรงพระกรรแสง (ประชุมพงศ. ๖๔).

ว. เสียงเด็กที่ร้องไห้ ก่อให้เกิดความรำคาญ, ใช้เรียกลูกเด็กเล็กแดงหรือที่ยังต้องอุ้มต้องจูงอยู่ว่า ลูกกระจองอแง.

ว. อาการที่ร้องไห้ค่อย ๆ.

(-โหยฺ) ก. โหยไห้, ร้องไห้, ครํ่าครวญถึง.

ก. ร้องไห้รํ่าไร, รํ่าไห้, เช่น เกรงอาตม์กระอืดโอย (สรรพสิทธิ์), จำนองกระอืดโอย ทุกขทรวงละลวงกาม (อนิรุทธ์).

ว. เช็ดน้ำตาด้วยนิ้วอย่างละครรำ, โดยปริยายเป็นคำแสดงความหมั่นไส้ว่าแสร้งร้องไห้ทำให้ดูน่าสงสาร เช่น เรื่องแค่นี้มานั่งกรีดน้ำตาอยู่ได้.

ดู ไก่ไห้ (๑).

ก. ร้องไห้, ใช้ว่า ทรงพระกันแสง หรือ ทรงกันแสง, โบราณเขียนเป็น กรรแสง ก็มี เช่น สมเด็จพระบรมบพิตรพระพุทธเจ้าอยู่หัวทราบแล้วทรงพระกรรแสง (ประชุมพงศ. ๖๔).

(กาละ-) น. ชื่อโรคชนิดหนึ่ง เป็นเมื่อมารดาออกไฟแล้วได้ ๕ เดือน ยังอยู่ในเขตเรือนไฟ มีอาการร้องไห้แล้วหอบ หรือร้องไห้เมื่อหลับ สะดุ้งผวาตื่นตกใจ.

(-สวน) ก. โศกเศร้า, ครํ่าครวญ, ร้องไห้, เช่น ไทกำสรดสงโรธ ท้ยนสงโกจกำสรวลครวญไปพลาง (ม. คำหลวง ทานกัณฑ์), (โบ เขียนเป็น กำสรวญ).

ก. ร้องไห้, เศร้าโศก.

ก. ร้องไห้เศร้าโศกจนไม่เป็นอันกิน.

ว. อาการที่ตะโกนหรือร้องดัง ๆ ใช้ว่า ตะโกนเกน ๆ ร้องเกน ๆ, เช่น มนนก็จรจรัลไปมาในป่า ก็ได้ยินซ่าศับท์ สำนยงพราหมณ์ไห้ ในต้นไม้เกนเกนอยู่น้นน (ม. คำหลวง ชูชก).

ว. เรียกนํ้าตาที่ปริ่มอยู่ที่ขอบตาเมื่อร้องไห้ ว่า นํ้าตาขังหน่วย, น้ำตาคลอหน่วย หรือ น้ำตาล่อหน่วย ก็ว่า.

ว. มักร้องไห้บ่อย ๆ, ใจน้อย.

(คฺรํ่า) ก. ร้องไห้.

ว. เรียกน้ำตาที่ปริ่มอยู่ที่ขอบตาเมื่อร้องไห้ ว่า น้ำตาคลอหน่วย, น้ำตาล่อหน่วย หรือ น้ำตาขังหน่วย ก็ว่า.

(เคฺรงคฺรำ, -คฺรํ่า) ก. ร้องไห้.

ดู ไก่ไห้ (๑).

ว. อาการที่ร้องไห้หรือหัวเราะจนเสียงเงียบหายไป.

ดู ไก่ไห้ (๑).

ว. เสียงเด็กร้องไห้.

ว. เสียงร้องไห้.

กำสรด, ร้องไห้คร่ำครวญ, สะอึกสะอื้น.

ว. มีใจขี้กลัวหรือร้องไห้ง่าย, มีใจอ่อนแอ.

ก. อาการที่นอนดิ้นบนพื้น แขนขาสะบัดไปมาอย่างแรง เช่น เด็กบางคนพอไม่ซื้อของเล่นให้ ก็ร้องไห้ชักดิ้นชักงอ.

ว. ชาย, คล้อย, สาย, บ่าย, (ใช้แก่เวลา), เช่น จำพี่โหยไห้ช้าง ค่ำเช้าชำงาย (นิ. นรินทร์).

ก. เปียกชุ่มจนไหลอาบ เช่น ร้องไห้น้ำตาชุ่มโชก.

ว. เสียงร้องไห้มีสะอื้น, บางทีเขียนเป็น ซซิกซแซ ก็มี เช่น ก็พร้อมกนนกล้นนน้ำตามิได้ ไห้ซซิกซแซไปในที่น้นน (ม. คำหลวง ทานกัณฑ์).

ว. เรียกอาการที่ร้องไห้ค่อย ๆ ว่า ร้องไห้ซิก ๆ, กระซิก ๆ ก็ว่า.

ดู ไก่ไห้ (๑).

ว. อาการที่เกือบจะร้องไห้เพราะเสียใจเป็นต้น.