*โกน*

ก. ขูดผมหรือขนด้วยคมมีด.

น. ชื่อวันที่พระสงฆ์ในเมืองไทยปลงผม ตรงกับวันขึ้น ๑๔ คํ่า หรือแรม ๑๔ คํ่า ถ้าเป็นเดือนขาดก็เป็นแรม ๑๓ คํ่า เรียกว่า วันโกน, คู่กับ วันพระ

ชื่อวันก่อนวันพระวันหนึ่งได้แก่วันขึ้น ๗ คํ่า ขึ้น ๑๔ คํ่า แรม ๗ คํ่า และแรม ๑๔ คํ่า ถ้าเป็นเดือนขาดก็แรม ๑๓ คํ่า เรียกว่า วันโกน.

ก. ออกเสียงดังกว่าปรกติเพื่อให้ได้ยิน.

ก. ตะโกน.

น. มีดสำหรับโกนผมหรือหนวดเคราเป็นต้น มีดโกนอย่างเก่ารูปร่างคล้ายมีดโต้ สันหนา คมบาง ปรกติมีฝักหุ้มส่วนคม มีดโกนอย่างใหม่ใบมีดยาวรี สันหนา คมบาง มีฝักหุ้มคมเช่นกัน มีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า มีดโกนโมกุล.

น. วันที่พระปลงผม คือ วันขึ้นและวันแรม ๑๔ คํ่า หรือวันแรม ๑๓ คํ่าของเดือนขาด, (ปาก) ชื่อวันก่อนวันพระวันหนึ่ง เดือนหนึ่งมี ๔ วัน คือ ขึ้น ๗ คํ่า ขึ้น ๑๔ คํ่า แรม ๗ คํ่า และแรม ๑๔ คํ่า ถ้าเป็นเดือนขาดก็แรม ๑๓ คํ่า.

(กัน-) น. มีด, (ราชา) มีดโกน, มีดเจียนหมาก, ใช้ว่า พระกรรบิด.

น. ใบตาลที่ขมวดปลายคล้ายรูปหัวนก ลงอักขระตามยาวของใบ เป็นเครื่องรางของขลังสำหรับใช้ในพิธีตรุษและโกนจุก, ตะบองเพชร ก็เรียก.

ว. ดังมากอย่างเสียงในที่จำกัดเช่นในโบสถ์, ดังไปได้ไกล เช่น เขาตะโกนก้องมาจากที่สูง.

ก. โกนให้เป็นแนวเสมอกัน เช่น กันคิ้ว กันหนวด.

ก. ตัด, โกน, เช่น เกศากันต์ (ตัดผม, โกนผม).

(กันละ-) น. ช่างตัดผม, ช่างโกนผม.

ว. อาการที่ตะโกนหรือร้องดัง ๆ ใช้ว่า ตะโกนเกน ๆ ร้องเกน ๆ, เช่น มนนก็จรจรัลไปมาในป่า ก็ได้ยินซ่าศับท์ สำนยงพราหมณ์ไห้ ในต้นไม้เกนเกนอยู่น้นน (ม. คำหลวง ชูชก).

ก. ตัดจุก, โกนจุก, (ใช้เฉพาะเจ้านายชั้นหม่อมเจ้า).

ก. กู่ตะโกน, เรียกดัง ๆ.

(โกนจะ-) น. นกกระเรียน เช่น แขกเต้าดุเหว่าแก้ว โกญจา (โลกนิติ).

(โกนจะนะ) ย่อมาจาก โกญจนาท เช่น เสียงช้างก้องโกญจนสำเนียง (สมุทรโฆษ).

คำเรียกหญิงที่นุ่งขาวห่มขาว โกนคิ้วโกนผม ถือศีล ๘, แม่ชี ก็เรียก.

น. คำเรียกชายหรือหญิงที่นุ่งขาวห่มขาว ถือศีล ๘ แต่ไม่โกนคิ้วไม่โกนผม.

ก. ให้กำลังใจด้วยการตะโกนโห่ร้องเป็นต้น มักใช้ในการแข่งขันกีฬา

ก. ใช้ของมีคมเช่นมีดโกนตัดให้ลึกเข้าไปในเนื้อ เช่น เชือดคอ.

(ตฺรีโกน-) น. คณิตศาสตร์แขนงหนึ่งที่ว่าด้วยฟังก์ชันของตัวแปรจริง ซึ่งแทนขนาดของมุมในรูปสามเหลี่ยม, คณิตศาสตร์แขนงหนึ่งที่ว่าด้วยการใช้ฟังก์ชันของมุมเป็นรากฐานในการศึกษาสมบัติของรูปสามเหลี่ยมหรือรูปอื่นใดที่ทอนลงมาเป็นรูปสามเหลี่ยมได้.

น. ชื่อไม้ต้นหลายชนิดในสกุล Diospyros วงศ์ Ebenaceae เปลือกสีดำคลํ้า เช่น ตะโกสวน [ D. malabarica (Desv.) Kostel. ] ผลคล้ายมะพลับ ตะโกนา ( D. rhodocalyxKurz) ผลเล็ก ผล เปลือก และเนื้อไม้ใช้ทำยาได้.

น. ใบตาลที่ขมวดปลายคล้ายรูปหัวนก ลงอักขระตามยาวของใบ เป็นเครื่องรางของขลังสำหรับใช้ในพิธีตรุษและโกนจุก, กระบองเพชร ก็เรียก.

น. เครื่องหมายกากบาท เช่น หญิงนอกใจผัวจะไถ่โทษโกนตะแลงแกง (สามดวง)

สุดขีด, เต็มที่, เช่น ตะโกนเต็มเสียง วิ่งเต็มฝีเท้า

(ตะเหฺลิด) ว. อาการที่แตกหนีไปคนละทิศละทาง, อาการที่หนีไปอย่างไร้ทิศทาง, เช่น พอมีเสียงตะโกนว่าไฟไหม้ ฝูงคนก็หนีเตลิดไปอย่างรวดเร็ว เด็กตกใจวิ่งเตลิดไป.

เรียกการอ่านหนังสือออกคล่อง ว่า อ่านหนังสือแตก, เรียกเสียงห้าวเมื่อเริ่มเป็นหนุ่ม ว่า เสียงแตก, เรียกอาการที่พูดจนแสบคอหรือตะโกนดังจนสุดเสียง ว่า พูดจนคอแตก ตะโกนจนคอแตก.

ก. โกน เช่น แถขน แถหัว แถหนวด.

โกนผมโดยใช้มีดกดลงอย่างแรงและลากไปเป็นทางยาวอย่างไม่ประณีต ในคำว่า แถกผม

น. นํ้าพระพุทธมนต์ที่หลั่งจากสังข์ในพิธีมงคล เช่นรดลงที่มือคู่บ่าวสาวในงานแต่งงาน หรือรดลงที่ศีรษะเด็กในงานโกนจุก.

(บอริขาน) น. เครื่องใช้สอยของพระภิกษุในพระพุทธศาสนา มี ๘ อย่าง คือ สบง จีวร สังฆาฏิ บาตร มีดโกนหรือมีดตัดเล็บ เข็ม ประคดเอว กระบอกกรองนํ้า (ธมกรก) เรียกว่า อัฐบริขาร, สมณบริขาร ก็เรียก.

ก. โกนผม (ใช้แก่บรรพชิต).

ว. อาการที่พูดดัง ๆ ซ้ำ ๆ ซาก ๆ แต่ไม่มีใครสนใจฟัง เช่น ครูสอนอยู่ปาว ๆ มีคนมาตะโกนเรียกอยู่ปาว ๆ.

น. ทรงผมผู้ชายที่โกนรอบศีรษะ แต่ไว้ยาวตรงกลางกระหม่อม แล้วหวีแต่งเรือนผมตามแต่จะเห็นงาม, ผมหลักแจว ก็ว่า.

ก. นำเงินหรือทรัพย์สินเป็นทุนเพื่อประกอบธุรกิจ, โดยปริยายหมายความว่า ยอมทำสิ่งที่ยากและไม่น่าจะทำได้ เช่น เขาลงทุนโกนหัวแสดงละคร.

น. เด็กที่โกนหัวเตรียมบวชเป็นสามเณร.

ว. ลักษณะของหัวที่โกนผมออกหมด

(วิระ-) น. การร้อง, การเปล่งเสียง, การตะโกน

ก. แยกเอาออก (ไม่ให้พัวพันกันอยู่กับสิ่งซึ่งพึงกระทำหรือไม่พึงกระทำ) เช่น ทำเลขทุกข้อเว้นข้อ ๔ เปิดทุกวันเว้นวันนักขัตฤกษ์ วันโกนไม่ละวันพระไม่เว้น, เป็นคำใช้ได้ทั่ว ๆ ไป ถ้าต้องการให้ทราบชัดว่าเว้นด้วยลักษณะไหน ก็เอาคำอื่นซึ่งมีความหมายคล้ายคลึงกันมาประกอบเข้า เช่น งดเว้น ยกเว้น ละเว้น.

น. เครื่องใช้สอยของพระภิกษุในพระพุทธศาสนา มี ๘ อย่าง คือ สบง จีวร สังฆาฏิ บาตร มีดโกนหรือมีดตัดเล็บ เข็ม ประคดเอว กระบอกกรองนํ้า (ธมกรก), อัฐบริขาร ก็เรียก.

น. เรียกปอยผมที่แบ่งออกเป็น ๓ ส่วนเพื่อเตรียมโกนจุก (ใช้แก่พระองค์เจ้าลงมาถึงสามัญชน).

ว. อาการที่ตะโกนหรือเปล่งเสียงเต็มที่ เช่น ฉันตะโกนเรียกจนสุดเสียงแล้วเขาก็ยังไม่ได้ยิน เขาร้องให้คนช่วยจนสุดเสียง แต่ไม่มีใครมาช่วย.

ก. โกนจุก (ใช้แก่พระองค์เจ้าขึ้นไป).

น. หัวที่โกนผมหมด.

น. หางเปียขนาดเล็กและสั้นที่บริเวณท้ายทอยโดยโกนผมที่เหลือออกทั้งหมด

น. แก้วหูแตก, เยื่อในหูสำหรับรับเสียงฉีกขาด, โดยปริยายหมายความว่า มีเสียงดังมาก แต่ก็ไม่ได้ยินราวกับแก้วหูฉีกขาด เช่น หูแตกหรืออย่างไร ตะโกนเรียกเท่าไร ๆ จึงไม่ได้ยิน.