*แย้ม*

รู้ทันกัน, พออ้าปากก็เห็นลิ้นไก่ ก็ว่า.

ก. ยิ้มอย่างชื่นบาน, แย้มยิ้ม ก็ว่า.

ก. เผยอ, คลี่, บานแต่น้อย ๆ, เช่น กุหลาบแย้มกลีบ, เผยอริมฝีปากน้อย ๆ ไม่ถึงกับยิ้ม เช่น พระพุทธเจ้าทรงแย้มพระโอษฐ์, แย้มพราย.

ก. เผยให้เห็นวี่แวว เช่น เขาแย้มพรายเรื่องของเขาให้ทราบ, แย้ม ก็ว่า.

ก. ยิ้มอย่างชื่นบาน, ยิ้มแย้ม หรือ ยิ้มแย้มแจ่มใส ก็ว่า.

ก. ยิ้มแย้ม ร่าเริง.

(ขะหฺมึง-) ว. ลักษณะหน้าตาที่บูดบึ้งไม่ยิ้มแย้ม, หน้าตาน่ากลัว, ถมึงทึง ก็ว่า.

(ขะหฺมุกขะหฺมัว) ว. มืด ๆ มัว ๆ, โพล้เพล้, จวนคํ่า, จวนมืด, โดยปริยายใช้หมายถึงสีมัว ๆ, ไม่ผ่องใส, เช่น ครั้นจะทำขมุกขมัวมอมแมม ชายเห็นจะเยื้อนแย้มบริภาษให้บาดจิต (ม. ร่ายยาว ทานกัณฑ์).

(ขะหฺยาย) ก. อธิบาย, ชี้แจง, เช่น ขยายความ, แผ่กว้างออกไป เช่น ขยายตัว, เปิดเผย เช่น ขยายความลับ, คลายให้หายแน่น เช่น ขยายเข็มขัดให้หลวม, คลี่, แย้ม, เช่น ดอกไม้ขยายกลีบ, ทำให้กว้างใหญ่ออกไป เช่น ขยายห้อง ขยายรูป, ทำให้มากขึ้น เช่น ขยายพันธุ์.

น. ดอก, ดอกไม้, เช่น ดอกไม้งามเงื่อนแต้ม แชรงยอดแย้มผกาแจรง จาวจำแทงจำเทิด (ม. คำหลวง จุลพน), จราว ก็ใช้, โดยปริยายหมายถึงผู้หญิง เช่น ไฟกามรลุงจาว ทองเทศ (ทวาทศมาส).

(แจฺรง) ก. แจง, กระจายออก, ขยายออก, เช่น ดอกไม้งามเงื่อนแต้ม แชรงยอดแย้มผกาแจรง (ม. คำหลวง จุลพน).

(ถะหฺมึง-) ว. ลักษณะหน้าตาที่บูดบึ้งไม่ยิ้มแย้ม, หน้าตาน่ากลัว, ขมึงทึง ก็ว่า.

แม้จะไม่พอใจก็ยังแสดงสีหน้ายิ้มแย้ม.

ก. แกม เช่น ดอกแนมใบ, แนบ, ชิด, เช่น ผลผกาเกิดกับกิ่งก้านระกุแกมแนมใบวิบูลระบัดบัง (ม. ร่ายยาว มหาพน), โกมลไม่แย้มยังแนมใบ (อิเหนา)

น. ลายปูนปั้นหรือลายแกะไม้ที่ทำเป็นรูปดอกบัวที่เริ่มแย้มร้อยกันเป็นเถา อยู่ระหว่างบัลลังก์กับปลียอดของเจดีย์บางแบบหรือปลายเครื่องบนของปราสาท.

ว. อาการที่หน้าตาไม่ยิ้มแย้มแจ่มใส.

(บุดตฺรีตฺระสุม) น. ต้นนางแย้ม.

(ปฺริ) ก. แย้ม, ผลิ, แตกแต่น้อย.

ก. แย้มปากพูดออกมา (มักใช้ในความปฏิเสธ) เช่น อย่าปริปากบอกใครนะ.

ดู นางแย้ม.

ก. ค่อย ๆ ขยายออก, ค่อย ๆ แย้มออก, เช่น เผยหน้าต่าง เผยปาก.

(พฺริ้ม) ว. งามอย่างยิ้มแย้ม, มีหน้าตาอิ่มเอิบและดูยิ้มละไมอยู่ในหน้า, เช่น พระพุทธรูปมีพระพักตร์พริ้ม นอนหลับตาพริ้ม.

(-พฺราย) ว. ยิ้มแย้มดูงาม.

รู้ทันกัน, พอแย้มปากก็เห็นไรฟัน ก็ว่า.

(พิกะสิด) ก. วิกสิต, บาน, แย้ม, คลี่.

(โพด) ก. แย้ม, บาน, แรกรุ่น เช่น นงโพธ.

ก. มองผ่านเลยไป เช่น ยังมีพอคู่คล้อม ชายา สองฝ่ายหนมัคคา ม่ายแย้ม (นิ. หริภุญชัย).

ก. ลืม, เปิด, แย้ม, (ใช้แก่ตา) เช่น มืนตา ว่า ลืมตา.

ก. ยิ้มแกมหัวเราะ, ยิ้มแย้มหยอกล้อกัน.

น. ลายที่มีรูปลักษณะคล้ายดาวจงกลหรือดอกบัวแย้ม เรียกว่า ลายดาวรังแตน ใช้ประดับเพดานหรือประตู

เรียกแหวนที่หัวมีทรงคล้ายรูปดอกบัวแย้ม ว่า แหวนรังแตน.

ก. ต้อนรับผู้มาหา, โดยปริยายเรียกบุคคลที่มีหน้าตายิ้มแย้มแจ่มใสอยู่เสมอ ว่า หน้าตารับแขก.

ว. สนุกสนาน, เบิกบานใจ, ยิ้มแย้มแจ่มใส.

(-กะ-) ก. แย้ม, บาน.

(วิกะสิด) ก. บาน, แย้ม.

ว. ยิ้ม, ยิ้มแย้ม.

น. หน้าตาที่บูดบึ้งไม่ยิ้มแย้ม, หน้าตาน่ากลัว.

น. หน้าตายิ้มแย้มแจ่มใสเป็นประจำ.