*เว้า*

(กันเว้า) ว. พูดอ่อนหวาน, พูดเอาใจ, เช่น ก็มีพระราชโองการอนนกัลเว้า (ม. คำหลวง มหาราช).

น. เลนส์ที่มีพื้นหน้าโค้งเว้า ตรงกลางหนาน้อยกว่าตอนริม มีสมบัติหักลำแสงที่ผ่านไปให้ถ่างออก, เลนส์ถ่างแสง ก็เรียก.

ก. พูด.

ก. วิงวอนออดอ้อน.

ว. มีเส้นรูปนอกหรือพื้นราบโค้งหรือบุ๋มเข้าไป เช่น เสื้อแขนเว้า.

น. ชื่อนกขนาดเล็ก วงศ์ย่อย Passerinae ในวงศ์ Passeridae ปากหนารูปกรวย ขนตัวลาย ปลายหางเว้าตื้น มี ๔ ชนิด ชนิดที่มีชุกชุมอาศัยตามชายคาบ้านเรือน คือ กระจอกบ้าน [ <i> Passer</i><i> montanus</i> (Linn.) ] และกระจอกใหญ่ [ <i> P. domesticus</i> (Linn.) ] อีก ๒ ชนิดอาศัยอยู่ตามป่า คือ กระจอกตาล (<i> P. flaveolus</i>Blyth) และกระจอกป่าท้องเหลือง[ <i> P. rutilans</i> (Temminck) ].

น. ชื่อนกขนาดเล็กชนิด <i> Lonchura</i><i> oryzivora</i> (Linn.) วงศ์ย่อย Estrildinae ในวงศ์ Passeridae ปากหนารูปกรวย หัวสีดำ แก้มสีขาว ตัวสีเทาอมฟ้า ท้องสีส้ม หางเว้าตื้น มีถิ่นกำเนิดในเกาะชวาและเกาะบาหลี ประเทศอินโดนีเซีย เคยนำมาเลี้ยงใช้เสี่ยงทาย จึงเรียกว่า นกหมอดู.

ว. แหว่ง, เว้า, (ใช้กับลักษณะของผม), ฉอก ก็เรียก.

น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด <i> Xanthium indicum</i> K. Koenig ex Roxb. ในวงศ์ Compositae มักขึ้นเป็นวัชพืชในทุ่งนาและริมนํ้า ลำต้นและใบคาย ใบมนเว้า ขอบจัก โคนใบแหลม ดอกเล็กรวมเป็นกระจุกแน่น ผลรี ยาวประมาณ ๑ เซนติเมตร มีหนามปลายงอทั่วทั้งผล รากหอมอ่อน ๆ ใช้อบผ้าได้ บางส่วนของไม้นี้ใช้เป็นยาได้ แต่ทั้งต้นเป็นพิษต่อปศุสัตว์, ขี้ครอก หรือ ขี้อ้น ก็เรียก.

น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด <i> Xanthosoma</i> <i> nigrum</i> (Vell.) Mansf. ในวงศ์ Araceae ลักษณะคล้ายกระดาด [ <i> Alocasia macrorrhizos</i> (L.) G. Don ] ใบสีเขียวเข้มหรือม่วง โคนใบเว้าลึกคล้ายหัวลูกศร หัว ใบ และก้านกินได้.

น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด <i> Alocasia indica</i> Schott var. <i> metallica</i> Schott ในวงศ์ Araceae โคนใบเว้าลึกและห่างไม่มาก ก้านใบสีม่วงแดง กาบหุ้มช่อดอกด้านในสีเหลืองหรือม่วงแดง ใช้ทำยาได้.

น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด <i> Centipeda minima</i> (L.) A. Braun et Asch. ในวงศ์ Compositae ขึ้นตามพื้นที่ลุ่มตํ่า แฉะ ต้นเตี้ยติดดินคล้ายต้นผักเบี้ย ใบเล็กเว้าข้างทั้ง ๒ ด้าน ปลายใบแหลมคล้ายสามง่าม ใบมีกลิ่นเหม็น ใช้ทำยาได้ แต่เป็นพิษต่อปศุสัตว์, กระต่ายจันทร์ สาบแร้ง หญ้ากระจาม หญ้าจาม หรือ เหมือดโลด ก็เรียก.

น. ชื่อฆ้องวงขนาดเล็ก ใช้บรรเลงในวงปี่พาทย์มอญ ลักษณะร้านฆ้องเป็นรูปเว้าหงายขึ้น คล้ายฆ้องมอญแต่ปลายไม่สูง วงหนึ่งมีลูกฆ้อง ๑๑ ลูก, ฆ้องขนาดเล็กลูกเดียวแขวนกับไม้ ใช้มือหิ้วหรือแขวนไม้กับไม้ขาหยั่ง ใช้ตีเป็นสัญญาณในการอยู่เวรยามหรือแจ้งข่าวสารต่าง ๆ, ทั้ง ๒ ชนิดเรียกว่า ฆ้องกระแต.

น. ชื่อเฟินอิงอาศัยชนิด <i> Drynaria quercifolia</i> (L.) J. Sm. ในวงศ์ Polypodiaceae ขึ้นเกาะตามต้นไม้ใหญ่ในป่าที่ชุ่มชื้น เหง้ามีขนเป็นปุยสีนํ้าตาลแก่คล้ายกระแต ใบมี ๒ ชนิด คือ ใบสร้างอับสปอร์ ยาวประมาณ ๑ เมตร เว้าเป็นแฉกลึกเกือบถึงเส้นกลางใบ และมีอับสปอร์เป็นจุด ๆ สีนํ้าตาลเข้มใต้ใบ ใบไม่สร้างอับสปอร์ ขนาดประมาณฝ่ามือ ขอบจักหยาบ ๆ สีนํ้าตาล แข็งติดอยู่กับเหง้าจนผุ ไม่หล่นเหมือนใบสร้างอับสปอร์ ทำหน้าที่กักปุ๋ย, กระปรอกว่าว ใบหูช้าง สไบนาง สะโมง หรือ หัวว่าว ก็เรียก.

ชนิด <i> M. rotundifolia</i> (Roxb.) Kuntze ใบกลม โคนใบเว้า ขนาดใหญ่กว่าชนิดแรก, กระทุ่มขี้หมู กระทุ่มหมู หรือ ตุ้มกว้าว ก็เรียก.

น. ชื่อไม้เถาชนิด <i> Dregea volubilis</i> (L. f.) Benth. ex Hook. f. ในวงศ์ Asclepiadaceae มียางขาวเป็นพิษ ใบมนหรือรูปไข่ ปลายแหลม โคนใบเว้าหรือป้าน ออกเป็นคู่ตรงข้ามกันตามลำต้น ดอกสีเขียวอ่อนเป็นพวงกลม ใช้ทำยา, ฮ้วนหมู ก็เรียก.

น. ชื่อไม้ต้นขนาดกลางชนิด <i> Broussonetia papyrifera</i> (L.) Vent. ในวงศ์ Moraceae ชอบขึ้นในที่ชื้นแฉะ ตามริมแม่นํ้าลำคลอง ใบใหญ่เท่าฝ่ามือหรือกว่านั้นบ้าง รูปไข่ปลายแหลม ขอบใบเป็นจัก ๆ หรือเว้าเป็น ๓ แฉก มีขนทั้ง ๒ ด้าน เปลือกใช้ทำกระดาษได้ เรียก กระดาษสา, พายัพเรียก สา.

น. ชื่อปาล์มขนาดย่อมในสกุล <i> Licuala</i> วงศ์ Palmae มีหลายชนิด เช่น ชนิด <i> L. spinosa</i> Thunb. มักขึ้นเป็นกออยู่ริมทะเล หรือในที่ซึ่งนํ้าเค็มขึ้นถึง ลำต้นสูงถึง ๔ เมตร ใบกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง ๖๐-๑๑๐ เซนติเมตร เว้าเป็นแฉกลึก ก้านใบยาว ขอบก้านมีหนาม, ชนิด <i> L</i>. <i> peltata</i> Roxb. ขึ้นตามป่าดอนในที่ชุ่มชื้นและที่แฉะ ลักษณะคล้ายชนิดแรก แต่ก้านใบลํ้าอยู่ใต้โคนใบ ทั้ง ๒ ชนิดใบใช้ห่อทำไต้ ห่อของ เย็บเป็นร่ม มุงหลังคาชั่วคราว ใบอ่อนใช้มวนบุหรี่, กะชิง ก็เรียก, ปักษ์ใต้เรียก ชิง หรือ ชิ่ง, ปาล์มพวกนี้เรียก พ้อ ก็มี เช่น ใบพ้อพันห่อหุ้ม กฤษณา (โลกนิติ).

น. ชื่อไม้พุ่มชนิด <i> Bauhinia acuminata</i> L. ในวงศ์ Leguminosae ปลายใบหยักเว้าลึก ดอกใหญ่ สีขาว ออกเป็นช่อสั้นตามง่ามใบ.

น. ชื่อปลาทะเลหลายชนิดหลายสกุล ในวงศ์ Serranidae (Epinephelidae) ปลาเหล่านี้เมื่อมีขนาดเล็กมักเรียก เก๋า เมื่อมีขนาดกลางและขนาดโตมักเรียก กะรัง หรือหมอทะเล ส่วนขนาดโตมากเรียก หมอทะเล ส่วนใหญ่ลำตัวยาว ป้อม ล่ำสั้น แบนข้างเล็กน้อย ปลายครีบต่าง ๆ มนกลม เฉพาะปลายครีบหางของบางชนิดเว้า บ้างก็ตัดตรง เกล็ดเล็กคลุมทั่วตัวรวมทั้งหัวและล้ำไปบนครีบเดี่ยว ลำตัวรวมทั้งครีบมักมีสีต่าง ๆ โดยเปลี่ยนไปตามขนาด เป็นแต้ม ด่าง ดวง ลาย หรือจุดประคล้ำทึบ แต่บางชนิดก็มีสีแดงหรือเทาโดยตลอด พบอาศัยอยู่ตามพื้นท้องทะเลและชายฝั่งที่มีที่หลบซ่อน แต่ส่วนใหญ่จะพบบริเวณใกล้หรือในเขตปะการัง ชนิด<i> Epinephelus</i> <i> merra</i> Bloch, <i> E. sexfasiatus</i> (Valenciennes), <i> Cephalopholis boenak</i> (Bloch) ยาวเพียงไม่เกิน ๒๖ เซนติเมตร ส่วนชนิด <i> Promicrops lanceolatus</i> (Bloch) ขนาดยาวไม่ถึง ๒.๗ เซนติเมตร และเป็นปลากระดูกแข็งชนิดหนึ่งที่ใหญ่ที่สุดของโลก ชื่อ เก๋า ตุ๊กแก กะรัง เป็นชื่อทั่วไปที่มักใช้เรียกปลาเกือบทุกชนิดในวงศ์นี้ที่มีขนาดไม่โตนัก สำหรับชื่อ กะรัง และหมอทะเล มักพบเรียกปลาพวกนี้ที่มีขนาดโตจนถึงยาว ๐.๕-๑.๕ เมตร ส่วน หมอทะเล ใช้เรียกชนิด <i> P. l</i>. (Bloch)<i> </i>.

น. ส่วนเว้าโค้งเข้าไปของฝั่งนํ้าด้านที่ตรงกันข้ามกับหัวแหลม.

น. ชื่อผักกูดหรือเฟินนํ้า ชนิด <i> Salvinia</i> <i> cucullata</i> Roxb. ex Bory ในวงศ์ Salviniaceae ลอยอยู่บนผิวนํ้า มีรากเป็นฝอยยาวคล้ายจอก ที่ต่างกับจอก คือ มีใบ ๒ ใบอยู่ตรงข้ามกัน ก้านใบสั้น ตัวใบกลม สีเขียวแก่ โคนใบเว้าเข้าเล็กน้อย ตั้งชูขึ้นคล้ายหูหนู.

น. ชื่อปลาทะเลหลายชนิด ในสกุล <i> Pampus</i> วงศ์ Stromateidae และในสกุล <i> Parastromateus</i> วงศ์ Carangidae รูปร่างป้อม ค่อนข้างสั้น ลำตัวแบนข้างมาก หัวเล็กมน ปากเล็ก เกล็ดเล็ก บริเวณคอดหางไม่มีสันคม ได้แก่ จะละเม็ดขาว [ <i> Pampus</i> <i> argenteus</i> (Euphrasen) ] หางเป็นแฉกยาว เว้าลึก จะละเม็ดเทา [ <i> P</i>. <i> chinensis</i> (Euphrasen) ] หางเว้าตื้น ทั้ง ๒ ชนิดนี้ไม่มีครีบท้อง ส่วนจะละเม็ดดำ [ <i> Parastromateus</i> <i> niger</i> (Bloch) ] ที่บริเวณคอดหางเป็นสันคม และมีครีบท้องเฉพาะในปลาขนาดเล็ก.

น. ชื่อนกขนาดเล็กหลายชนิด ในวงศ์ Emberizidae เป็นนกที่อพยพมาประเทศไทยในช่วงฤดูหนาว ปากสั้นหนาแข็งแรง ลำตัวอ้วนป้อม หางยาวปานกลาง ปลายหางเว้าตื้น ทั้งสองเพศมีสีแตกต่างกัน ตัวผู้สีสดกว่าตัวเมีย กินเมล็ดผลไม้และแมลง เช่น จาบปีกอ่อนสีตาล (<i> Emberiza rutila</i>Pallas) จาบปีกอ่อนอกเหลือง (<i> E. aureola</i> Pallas) จาบปีกอ่อนหงอน [ <i> Melophus lathami</i> (Gray) ].

ว. แหว่ง, เว้า, (ใช้กับลักษณะของผม) ในคำว่า ผมฉอก, กระฉอก ก็ใช้.

น. ฝั่งทะเลที่เว้าเป็นช่องเข้าไปยังปากแม่นํ้า ซึ่งนํ้าจืดไหลมาผสมกับนํ้าทะเล.

น. ชื่อเฟินอิงอาศัยหลายชนิดในสกุล <i> Platycerium</i> วงศ์ Polypodiaceae เหง้าใหญ่สั้น ใบมี ๒ แบบ ใบที่ทาบกับต้นไม้เป็นใบไม่สร้างอับสปอร์ แผ่นใบตั้ง ไม่มีก้านใบ ติดอยู่กับต้นตลอดไป ส่วนใบสร้างอับสปอร์แผ่นใบตั้งขึ้นหรือห้อยลง ขอบหยักเว้า ใบจะร่วงไปตามอายุ.

ชื่อปลาทะเลในสกุล <i> Sillago</i>วงศ์ Sillaginidae หัวหลิมแหลม ลำตัวยาว แบนข้างเล็กน้อย ครีบหลังมี ๒ ตอน ครีบหางเป็นแฉกตื้นหรือเว้าเพียงเล็กน้อยแล้วแต่ชนิด ลำตัวสีนํ้าตาลอ่อน หลังมีสีเข้มกว่าหรือสีเทา บางชนิดมีแต้มสีน้ำตาลเข้มกว่าเรียงเป็นแถวอยู่ข้างลำตัวหรือพาดอยู่บนสันหลัง บ้างมีจุดบนครีบหลัง อยู่เป็นฝูง ไซ้ทรายหากุ้ง ปู หอย หรือหนอนขนาดเล็กอยู่ตามเขตน้ำตื้นบริเวณชายฝั่ง ขนาดยาวได้ถึง ๓๕ เซนติเมตร, เห็ดโคน หรือ บุรุด ก็เรียก.

น. ชื่อนกขนาดเล็กในวงศ์ Dicruridae ตาสีแดง ขนสีดำหรือเทาเป็นมัน หางเรียวยาว เว้าตื้นหรือเว้าลึก กินแมลง ในประเทศไทยมีหลายชนิด เช่น แซงแซวหางปลา[ <i> Dicrurus macrocercus</i> (Vieillot) ] แซงแซวสีเทา (<i> D. leucophaeus</i> Vieillot), ชนิดที่มีขนหาง ๑ คู่ เป็นก้านยาวออกไป ตรงปลายแผ่ออกเป็นแผงขน มี ๒ ชนิด เรียกกันทั่วไปว่า แซงแซวหางบ่วง คือ แซงแซวหางบ่วงใหญ่ [ <i> D. paradiseus</i> (Linn.) ] และแซงแซวหางบ่วงเล็ก [ <i> D. remifer</i> (Temminck) ], เรียกสิ่งเช่นธงที่มีรูปเป็นแฉกเหมือนหางนกแซงแซว ว่า ธงหางแซงแซว.

น. ชื่อนกขนาดกลาง วงศ์ย่อย Larinae ในวงศ์ Laridae มี ๒ กลุ่ม คือ นางนวลใหญ่ มีปลายปากเป็นปากขอเล็กน้อย ตัวใหญ่ แข็งแรง ส่วนใหญ่สีขาวเทา ปีกกว้าง ปลายหางมน กินปลาและสัตว์น้ำโดยโฉบกินตามผิวนํ้าหรือรวมฝูงกันจับขณะว่ายนํ้า ในประเทศไทยพบประมาณ ๒๐ ชนิด เช่น นางนวลธรรมดา (<i>Larus</i> <i>brunnicephalus</i> Jerdon) นางนวลขอบปีกขาว (<i>L</i>. <i>ridibundus</i>Linn.), และนางนวลแกลบ ตัวเล็กกว่านางนวลใหญ่ ปลายปากแหลม ปลายหางเว้าตื้น เว้าลึก หรือเป็นแฉก กินปลาและสัตว์นํ้าขนาดเล็กโดยดำลงไปจับเหยื่อหรือโฉบกินตามผิวนํ้า มักไม่ว่ายนํ้าเหมือนนางนวลใหญ่ มีหลายชนิด เช่น นางนวลแกลบเล็ก [ <i>Sterna</i> <i>albifrons</i> (Pallas) ] นางนวลแกลบเคราขาว [ <i>Chlidonias hybrida</i> (Pallas) ] นางนวลแกลบปากหนา [ <i>Gelochelidon nilotica</i> (Gmelin) ].

น. ชื่อไม้พุ่มชนิด <i>Clerodendrum</i> <i>chinense</i> (Osbeck) Mabb. ในวงศ์ Labiatae ใบออกตรงข้ามกัน โคนใบเว้าแบบหัวใจ ขอบใบหยัก มีขนเล็กน้อย ดอกเป็นช่อสั้น ๆ เบียดกันแน่น กลีบดอกมักซ้อน สีขาวหรือแดงเรื่อ ๆ กลิ่นหอม, ปิ้งหอม ก็เรียก.

น. ชื่อปลาน้ำจืดชนิด <i>Gyrinocheilus aymonieri</i> (Tirant) และชนิด <i>G. pennocki</i> (Fowler) ในวงศ์ Gyrinocheilidae ลำตัวทรงกระบอก คอดหางใหญ่ ครีบหางเว้าตื้น ปลายหัวมน งุ้ม ตาเล็กอยู่ค่อนไปทางด้านบน ที่สำคัญคือ มีรูน้ำเข้า ๑ รูอยู่เหนือแผ่นปิดเหงือก บริเวณจะงอยปากมีตุ่มเนื้อขนาดเล็ก ไม่มีหนวด พื้นลำตัวมีสีน้ำตาลคล้ำ ข้างตัวมีจุดสีดำเรียงสลับกันตามยาวอยู่ ๒ แถว จุดสีดำยังอาจพบบนครีบ อาศัยตามที่ลุ่มน้ำต้นฤดูน้ำ หรือตามลำธารบนภูเขา กินสาหร่ายและพืชน้ำอื่น ๆ ปรกติใช้ปากดูดเกาะห้อยตัวอยู่กับวัตถุใต้น้ำหรืออยู่ตามพื้นท้องน้ำ ขนาดยาวได้ถึง ๒๘ เซนติเมตร, สร้อยน้ำผึ้ง ปากใต้ ลูกผึ้ง ผึ้ง หรือ อีดูด ก็เรียก.

น. ปากของส่วนทะเลที่เว้าเข้าไปในแผ่นดิน.

น. ชื่อไม้เถาชนิด <i> Argyreia capitiformis</i> (Poir.) Ooststr. ในวงศ์ Convolvulaceae เถามียางขาว ใบออกสลับกัน โคนใบเว้าเป็นรูปหัวใจ ดอกใหญ่ สีม่วงแดงหรือสีชมพูลักษณะคล้ายดอกผักบุ้ง.

(พฺรุน) ว. ลักษณะที่เป็นรูเว้าหวำชอนไชไปทั่วแทบไม่มีชิ้นดี เช่น ผ้าถูกแมลงกัดกินพรุนไปหมด.

น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด <i> Artemisia indica</i> Willd. var. <i> heyneana</i> Pamp. ในวงศ์ Compositae ใบเล็กหยักเว้าเป็นแฉก ช่อดอกสีนวล ใช้ทำยาได้.

น. ชื่อไม้พุ่มชนิด <i> Hibiscus mutabilis</i> L. ในวงศ์ Malvaceae ใบมีขน ขอบใบหยักเว้า ดอกสีขาวแล้วเปลี่ยนเป็นสีชมพู.

น. ภาพที่เกิดจากกระจกเว้าหรือเลนส์นูน ลักษณะเป็นภาพหัวกลับ ใช้จอรับได้.

น. ภาพที่เกิดจากกระจกนูน กระจกเงาพื้นราบ หรือเลนส์เว้า ลักษณะเป็นภาพหัวตั้ง ใช้จอรับไม่ได้.

น. ชื่อพรรณไม้ ๒ ชนิดในวงศ์ Leguminosae ปลายใบเว้าลึกเป็น ๒ แฉก คือ ชนิด <i>Bauhinia</i><i>monandra</i> Kurz เป็นไม้ต้น ดอกสีขาวนวล มีลายสีชมพู ออกเป็นช่อสั้น ๆ และชนิด <i>B. tomentosa</i> L. เป็นไม้พุ่ม ดอกสีเหลือง ห้อยลง, ชงโคดอกเหลือง ก็เรียก.

น. ระนาดที่มีเสียงนุ่มนวลกว่าระนาดเอก ลูกระนาดเช่นเดียวกับระนาดเอก แต่มีขนาดใหญ่และยาวกว่า ปรกติมี ๑๗ ลูก ปากรางระนาดเว้าโค้งขึ้นคล้ายปากเปลญวน ด้านล่างตัดตรงขนานกับพื้น มีเท้าเล็ก ๆ ตรงมุม ๔ เท้า ไม้ตีใช้แต่ไม้นวมอย่างเดียว.

ว. อาการที่พูดเว้าวอนด้วยน้ำเสียงอ่อย ๆ ก่อให้เกิดความสงสารเห็นอกเห็นใจ เช่น เสียงละห้อย

ก. อาการที่ลำแสงผ่านเลนส์เว้าไปแล้วจะถ่างออกจากกัน.

น. วัตถุโปร่งใสซึ่งมีพื้นหน้าเป็นผิวนูนหรือเว้า โดยทั่วไปมักทำด้วยแก้ว มีสมบัติหักลำแสงที่ผ่านไปให้ลู่เข้าหรือถ่างออกได้

น. เลนส์เว้า.

น. ชื่อไม้เถา ๒ ชนิดในสกุล <i>Bauhinia</i> วงศ์ Leguminosae ปลายใบเว้าลึก ได้แก่ เล็บควายใหญ่ (<i>B. integrifolia</i>Roxb.) ดอกสีแสด และเล็บควายเล็ก [ <i>B</i>. <i>bidentata</i> Jack subsp. <i>bicornuta</i> (Miq.) K. Larsen et S.S. Larsen ] ดอกสีแดง.

ว. เว้าเป็นเวิ้งเข้าไป.

น. ความสามารถของนัยน์ตาที่มองเห็นชัดเฉพาะสิ่งที่อยู่ใกล้เท่านั้น ส่วนสิ่งที่อยู่ไกลมองเห็นพร่าไม่ชัดเจน ช่วยได้โดยสวมแว่นที่เป็นเลนส์เว้า.