*หีบ*

น. ขอบด้านในของตัวหีบทำเพื่อให้ฝาครอบแน่นสนิท.

น. เครื่องหีบอ้อยรูปกลมเป็นเฟืองอย่างเครื่องจักร

สิ่งซึ่งมีลักษณะคล้ายหีบใช้สำหรับรองก้าวขึ้นก้าวลงอย่างขั้นบันได.

น. ภาชนะใส่สิ่งของ รูปทรงสี่เหลี่ยมเป็นต้น มีฝา.

น. หีบไม้รูปทรงสี่เหลี่ยม ภายในมีที่ตั้งโถอุจจาระ ด้านหลังเปิดได้เพื่อชักโถออกทำความสะอาด ตอนบนเป็นที่นั่ง มีร่องเจาะตรงกับปากโถตอนล่าง.

น. หีบเกียรติยศประกอบศพที่พระราชทานพระครูสัญญาบัตร ภิกษุสามเณรเปรียญธรรม ๙ ประโยค ข้าราชการชั้นสัญญาบัตรขั้นต้น ผู้ได้รับเครื่องราชอิสริยาภรณ์เบญจมาภรณ์ช้างเผือก เบญจมาภรณ์มงกุฎไทย เบญจมดิเรกคุณาภรณ์เป็นต้น เชิงชายทั้ง ๔ ด้านแกะสลักเป็นลายปิดทองประดับกระจก.

น. หีบสำหรับเก็บพระอภิธรรมเจ็ดคัมภีร์ มักตั้งด้านหน้าพระสวดพระอภิธรรม.

น. หีบใส่คัมภีร์พระมาลัยซึ่งมีขนาดใหญ่กว่าคัมภีร์ใบลาน.

น. เครื่องอัดลมทำด้วยไม้หุ้มกระดาษมีรู มีลิ้นใช้นิ้วปิดเปิดให้เป็นเสียงเพลง.

น. เครื่องดนตรีประเภทเครื่องลม ประกอบด้วยหีบ ๒ หีบ ส่วนใหญ่เป็นหีบสี่เหลี่ยม เชื่อมต่อกันด้วยท่อลมพับ ๒ ด้าน ด้านขวามือมีปุ่มกดหรือมีแผงแป้นนิ้ว ด้านซ้ายมือมีปุ่มกดบรรเลงเสียงตํ่าและเสียงประสาน.

น. เครื่องดนตรีประเภทเครื่องลม ใช้ปากเป่า ลักษณะแบนยาวประกอบด้วยลิ้นเสียง ๒ แถว แถวหนึ่งดังเมื่อเป่าลมออก อีกแถวหนึ่งดังเมื่อดูดลมเข้า.

น. เครื่องทำให้จานเสียงหมุนแล้วมีเสียงออกมา.

น. สิ่งของที่บรรจุกล่องหรือมีสิ่งอื่นห่อหุ้มไว้.

ก. บีบเค้นให้ส่วนที่ต้องการออกมา เช่น หีบอ้อย หีบฝ้าย.

ก. บีบเมล็ดออกจากปุยฝ้าย.

น. เรียกเครื่องมือบีบเมล็ดออกจากปุยฝ้าย ว่า เครื่องหีบฝ้าย, อีสานเรียกว่า อิ้ว.

ก. อัดผ้าสไบให้เป็นรอยจีบ.

ก. หาเรื่องเดือดร้อนหรือความลำบากใส่ตัวโดยใช่ที่.

น. เครื่องมือสำหรับหีบอ้อยหรือหีบมะพร้าวขูดเพื่อเอาน้ำอ้อยหรือน้ำกะทิคราวละมาก ๆ ประกอบด้วยไม้หนีบ ที่วางของที่จะหีบซึ่งทำคล้ายกับส่วนล่างของปากช้าง เซาะร่องไว้ให้น้ำอ้อยหรือน้ำกะทิไหล ถ้าหีบมะพร้าวขูดจะมีที่ใส่มะพร้าว ซึ่งสานด้วยตอกหวาย รูปทรงคล้ายกระป๋อง.

น. หีบทำด้วยเหล็กหนา สำหรับใส่เงินและของต่าง ๆ รูปค่อนข้างเป็นรูปลูกบาศก์ ฝามีหูยาวตรงกลาง ตอนปลายทำเป็นช่องเล็กเพื่อปิดลงมาสวมขอเหล็กโค้งที่ตัวหีบสำหรับใส่กุญแจ เดิมทำเป็นหีบฝังตะปูหัวเห็ดทั่วตัว.

น. เรียกของลงรักแบบญี่ปุ่นและจีน เช่นหีบ โอ กระบะ ว่า เครื่องกำมะลอ, เรียกไม้ดัดชนิดหนึ่งที่ดัดให้เหมือนรูปต้นไม้ที่ญี่ปุ่นและจีนเขียนลงในเครื่องกำมะลอว่า ไม้กำมะลอ

น. เครื่องดักหนูเป็นหีบมีกระดานหก มีลูกกลิ้ง เมื่อหนูเข้าไปเหยียบกระดานหก ลูกกลิ้งจะกลิ้งมาปิดช่อง แล้วหนูจะกระโดดเข้าไปยังอีกที่หนึ่ง และถูกขังอยู่ในนั้น

น. ชื่อไม้ต้นขนาดเล็ก ๒ ชนิด ในวงศ์ Leguminosae คือ ชนิด Dalbergia lanceolariaL.f. var. lakhonensis (Gagnep.)Niyomdham ดอกสีขาวหรือขาวแกมม่วงน้ำเงิน และชนิด Derris robusta (DC.) Benth. ดอกสีชมพูถึงม่วงอ่อน เนื้อไม้ฟ่าม ใช้ทำหีบหรือลัง.

ใส่, บรรจุ, เช่น เข้าหีบ

ก. เอาศพใส่หีบหรือโลง เช่น อาบน้ำศพแล้วทาขมิ้น ผ้าขาวหุ้มสิ้นตราสังมั่น เข้าไม้ไว้ในเรือนใหญ่นั้น ค่ำสวดทุกวันหลายคืนมา (ขุนช้างขุนแผน).

น. ชื่อไม้ต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ชนิด Engelhardtia spicata Blume ในวงศ์ Juglandaceae เนื้อไม้ใช้ทำหีบชาหรือก้านไม้ขีดไฟ.

น. ของลงรักแบบญี่ปุ่นและจีน เช่นหีบโอ กระบะ.

ตลับสำหรับใส่เครื่องกินหมากที่อยู่ภายในหีบหมากเครื่องยศของฝ่ายใน.

แผ่นโลหะที่ติดฝาหีบสำหรับปิดรูกุญแจ, ใช้เรียกสิ่งอื่นที่มีลักษณะคล้ายกัน เช่น จะปิ้งหูกลอง จะปิ้งห่วงประตู. (ม.)

น. วัสดุแผ่นกลมบางซึ่งบันทึกเสียงไว้ในลักษณะเป็นร่องบนผิวพื้น เมื่อใส่บนแผ่นหมุนของหีบเสียง วางเข็มลงในร่องแล้วให้จานหมุนไป ก็จะเกิดเสียงตามที่บันทึกไว้, แผ่นเสียง ก็เรียก.

เครื่องยึดธรณีบนของประตูให้ติดกับกรอบเช็ดหน้าของอาคารประเภทโบสถ์ วิหาร ในสถาปัตยกรรมไทย ทำด้วยไม้ เป็นแท่งรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส ด้านหน้าตกแต่งเป็นเส้นขอบของดอกไม้หรือแต่งให้เป็นรูปดอกสี่กลีบที่เรียกว่า ดอกประจำยาม, เรียกหีบศพหรือโลงอย่างจีน ประกอบด้วยปีกไม้ ๔ ชิ้น คล้ายดอกจำปา ว่า โลงจำปา.

น. ข้าราชการในราชสำนัก ทำหน้าที่เกี่ยวกับพิธีศพ ทำสุกำศพหีบ จัดดอกไม้ ดูแลรักษาเครื่องนมัสการ โกศ หีบ เป็นต้น, สนม ก็เรียก.

รูป รอยประดิษฐ์ เครื่องหมาย หรือข้อความใด ๆ ที่แสดงไว้ที่ภาชนะหรือหีบห่อบรรจุสินค้า เช่น ฉลากยา ฉลากเครื่องสำอาง.

น. ชื่อเรียกไม้เนื้ออ่อน โดยมากเป็นพวกไม้สนที่ใช้ทำหีบบรรจุของมาจากต่างประเทศ.

น. กากอ้อยที่เคี้ยวหรือหีบเอาน้ำหวานออกหมดแล้ว, กากหมากพลูที่เคี้ยวกินจนจืด.

ก. หีบอ้อยครั้งที่ ๒.

น. ชื่อไม้ต้นขนาดใหญ่ชนิด Duabanga grandiflora (Roxb. ex DC.) Walp. ในวงศ์ Sonneratiaceae ไม้ใช้ทำหีบใส่ของเป็นต้น, ลำพูป่า ก็เรียก.

น. ตู้หรือหีบที่มีช่องเล็ก ๆ ซึ่งมีแว่นขยายสำหรับดูภาพยนตร์สั้น ๆ หรือรูปต่าง ๆ ให้คนดูได้ทีละคน.

น. เรียกหีบศพของหลวงชั้นอนุวงศ์ ว่า หีบทองทึบ.

(บัน-) ก. ประจุ, ใส่ลงในขวด หีบ หรือถุง เป็นต้น, ใส่ลงไว้ในภาชนะหรือสถานที่ที่ใดที่หนึ่งที่มิดชิด เช่น บรรจุอังคาร บรรจุอัฐิ บรรจุศพ

(ไปฺรสะนียะ-, ไปฺรสะนี-) น. วิธีการส่งหนังสือและหีบห่อสิ่งของเป็นต้นโดยมีองค์การที่ตั้งขึ้นเป็นเจ้าหน้าที่รับส่ง.

น. แถบผ้าที่โยงจากปากโกศหรือหีบศพของสามัญชน ใช้สำหรับคลี่ทอดไปยังพระสงฆ์เมื่อทอดผ้าบังสุกุล.

ก. นำดอกไม้จันทน์ ธูป เทียนไปวางใต้หีบศพ เป็นพิธีอย่างหนึ่งในประเพณีเผาศพ ทำก่อนเผาจริง.

น. วัสดุแผ่นกลมบางซึ่งบันทึกเสียงไว้ในลักษณะเป็นร่องบนผิวพื้น เมื่อใส่บนแผ่นหมุนของหีบเสียง วางเข็มลงในร่องแล้วให้จานหมุนไป ก็จะเกิดเสียงตามที่บันทึกไว้, จานเสียง ก็เรียก.

น. เจ้าจอมมารดาหรือเจ้าจอมอยู่งานซึ่งทรงยกย่องให้สูงขึ้น โดยได้รับพระราชทานหีบหมากทองคำลงยาราชาวดีเป็นเครื่องยศ.

น. เจ้าจอมมารดาที่ได้รับพระราชทานหีบหมากทองคำลงยาราชาวดี พานทอง เครื่องทองคำอย่างน้อย เป็นเครื่องยศ.

น. เจ้าจอมมารดา เจ้าจอม หรือเจ้าจอมอยู่งานที่ได้รับพระราชทานหีบหมากทองคำลงยาราชาวดี พานทอง และเครื่องทองคำอย่างใหญ่ เป็นเครื่องยศ ในสมัยกรุงศรีอยุธยามี ๔ ตำแหน่ง คือ ท้าวอินสุเรนทร์ ท้าวศรีสุดาจันทร์ ท้าวอินทรเทวี และท้าวศรีจุฬาลักษณ์.

น. รวงข้าวที่นวดแล้วหรืออ้อยที่หีบครั้งที่ ๒.