*ผุด*

ดู บัวตูม.

ก. ขึ้นมาให้ปรากฏ เช่น ปลาผุด ผุดลุกผุดนั่ง, โผล่ให้เห็น เช่น น้ำลดตอผุด.

ว. ผ่องใส, เป็นนํ้านวล.

ว. งามน่ารัก, ผ่องใส.

ก. ลุกไป.

ก. เดี๋ยวลุกเดี๋ยวนั่ง, มีอาการลุกลนนั่งนิ่งไม่ได้นาน.

น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Etlingera elatior (Jack) R. M. Sm. ในวงศ์ Zingiberaceae ต้นคล้ายข่า สูง ๓-๔ เมตร ช่อดอกคล้ายบัวตูมแต่กลีบแข็ง สีชมพูหรือแดง มีดอกเล็ก ๆ แน่นเป็นกระจุกอยู่ภายใน ก้านช่อดอกผุดขึ้นจากดินและยาวได้ถึง ๑ เมตร หน่อและดอกอ่อนใช้เป็นอาหาร, กาหลา หรือ ดาหลา ก็เรียก, ปักษ์ใต้บางจังหวัดเรียก ปุดกะลา.

(กาน, กาละ-, กานละ-) น. รอยดำหรือแดงที่ผุดตามร่างกายคนเมื่อตายแล้ว.

ก. โกรธฮึดฮัด, กระวนกระวายผุดลุกผุดนั่ง, ง่าน.

(จะราง) ก. ผุดขึ้น เช่น ลางส่ำจรางมันผัน ม่ายม้า (ยวนพ่าย).

ว. งามผุดผาดสดใส.

น. หินที่เป็นปุ่มเป็นแง่ยื่นออกมาจากเขา เช่น ที่งอกง้ำเป็นแง่เงื้อมก็ชะงุ้มชะโงกชะง่อนผาที่ผุดเผินเป็นแผ่นพูตะเพิงพัก (ม. ร่ายยาว มหาพน).

ว. เป็นเพิงงุ้มลงมา เช่น ที่งอกง้ำเป็นแง่เงื้อมก็ชะงุ้มชะโงกชะง่อนผาที่ผุดเผินเป็นแผ่นพูตะเพิงพัก (ม. ร่ายยาว มหาพน).

น. นํ้าที่อัดแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ด้วยความดัน บรรจุไว้ในขวดหรือกระป๋อง เมื่อเปิดภาชนะบรรจุมีฟองแก๊สผุดขึ้นมา.

(ตฺระ-) ว. เย็น, หนาว, เขียนเป็น ตรชัก ก็มี เช่น องงเอาอายอัคนี เพื่อผุดศรีใสสาว บหนีหนาวหน้าตรชัก (ม. คำหลวง ทานกัณฑ์).

น. ฟองอากาศที่ผุดขึ้นปุด ๆ เหนือนํ้า.

ผ่องเป็นยองใย, งามผุดผ่อง, เช่น ผิวนวล.

ว. ผุดผ่อง, งามดี.

ว. ผุดผ่องเป็นยองใย.

น. นํ้าใต้ดินที่ผุดพุ่งขึ้นมาเหนือพื้น มีอุณหภูมิตํ่ากว่าอุณหภูมิของร่างกายมนุษย์, ถ้ามีอุณหภูมิสูงกว่า ซึ่งมีตั้งแต่อุ่น ๆ จนถึงเดือดพล่าน เรียกว่า นํ้าพุร้อน, นํ้าที่ผุดขึ้นมาในลักษณะที่คล้ายคลึงเช่นนั้น.

น. บ่อที่มีนํ้าผุดขึ้นมาจากใต้ดิน และมีอุณหภูมิสูงกว่าอุณหภูมิของร่างกายมนุษย์ เกิดจากนํ้าไหลซึมซาบลงไปใต้ดินลึกมาก เมื่อไปกระทบอุณหภูมิสูง ทำให้นํ้าร้อนจัดขึ้น และขยายตัวหรือกลายเป็นไอเกิดแรงดันตัวเองขึ้นมาตามรอยแยกของชั้นหินและดินขึ้นมาสู่ผิวดิน ทั้งละลายเอาแก๊ส แร่ธาตุ และสารเคมีที่มีอยู่ตามชั้นดินต่าง ๆ ติดมาด้วย ที่พบเสมอมักจะเป็นธาตุกำมะถันและแก๊สไข่เน่า นํ้าในบ่อนํ้าร้อนบางแห่งจึงอาจมีสมบัติทางยาได้.

น. เท้าที่มีบัวรอง, หมายเอาเท้าผู้มีบุญอย่างพระพุทธเจ้า นิยมว่าพระพุทธเจ้ามีดอกบัวผุดขึ้นรับพระบาท, ใช้เลือนมาหมายถึงพระบาทของพระมหากษัตริย์ ต่อมาหมายถึง พระมหากษัตริย์ด้วย.

น. ชื่อพืชเบียนชนิด Rafflesia kerriiMeijer ในวงศ์ Rafflesiaceae เกิดตามป่าดิบ เกาะเบียนรากไม้เถา ดอกตูมสีนวล ใช้ทำยาได้ เมื่อบานขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ ๓๐ เซนติเมตร สีนํ้าตาลแดงประเหลือง กลิ่นเหม็น, บัวผุด ก็เรียก.

น. พื้นดินที่มีเกลือสินเธาว์ผุดเกรอะกรังอยู่, ป่าหรือดินที่มีป่ง เรียกว่า ป่าป่ง ดินป่ง, เรียกผีที่เชื่อว่ามีอยู่ในที่เช่นนั้น ว่า ผีป่ง, เรียกลักษณะที่นั่งบนห้างที่ใช้ไม้ขัดและผูกเป็นแคร่บนต้นไม้หรือบนกอไผ่เพื่อคอยเฝ้าดูหรือยิงสัตว์ที่มากินดินป่ง ว่า นั่งป่ง, โป่ง ก็ว่า.

ก. แตกหรือผุดออกมาด้วยแรงเบ่งดัน เช่น ภูเขาไฟปะทุ ถ่านปะทุ

ก. อาการที่นํ้าหรือของเหลวผุดขึ้นน้อย ๆ.

ว. มีผิวพรรณผุดผ่องสวยงาม.

(แปฺลน) ก. ปรากฏ, โผล่, ผุด, เช่น ทุเรียนเม็ดแปลน.

พื้นดินที่มีเกลือสินเธาว์ผุดเกรอะกรังอยู่, ป่าหรือดินที่มีโป่ง เรียกว่า ป่าโป่ง ดินโป่ง, เรียกผีที่เชื่อว่ามีอยู่ในที่เช่นนั้น ว่า ผีโป่ง, เรียกลักษณะที่นั่งบนห้างที่ใช้ไม้ขัดและผูกเป็นแคร่บนต้นไม้หรือบนกอไผ่เพื่อคอยเฝ้าดูหรือยิงสัตว์ที่มากินดินโป่ง ว่า นั่งโป่ง, ป่ง ก็ว่า

เรียกพื้นดินที่มีนํ้าผุดพุขึ้นมา ว่า โป่งนํ้า และเรียกนํ้าที่ผุดพุขึ้นมานั้น ว่า นํ้าโป่ง.

น. เม็ดตุ่มหรือแถบที่ผุดขึ้นเป็นพืดบนผิวหนัง.

(ผุดสะ-) น. บุษปราค.

ว. บน, สูง, เช่น ที่งอกง้ำเป็นแง่เงื้อมก็ชะงุ้มชะโงกชะง่อนผาที่ผุดเผินเป็นแผ่นพูตะเพิงพัก (ม. ร่ายยาว มหาพน).

(พันนะ-) น. สีพราย ๆ, สีเลื่อมระยับ, งามผุดผ่อง.

ต่อมนํ้าเล็ก ๆ ที่ผุดกระจายขึ้นจากนํ้า.

ว. อาการที่น้ำหรือแก๊สเป็นต้นผุดขึ้นมา เช่น น้ำร้อนพุขึ้นมา แก๊สธรรมชาติพุขึ้นมา, อาการที่น้ำเหลืองเป็นต้นผุดขึ้นมา เช่น ฝีฝักบัวพุ.

น. โรคผิวหนังชนิดหนึ่ง เป็นเม็ดผุดขึ้นพองใสตามตัว แล้วแตกออกมีนํ้าเหลืองหรือนํ้าเลือดนํ้าหนอง.

น. ต่อมนํ้าที่ผุดหรือปุดขึ้นเป็นรูปโป่ง ๆ อาจเป็นต่อมเดียว หรือรวมกันเป็นแพก็ได้.

ว. ผุดผ่องเป็นนํ้านวล เช่น ผิวนวลเป็นยองใย

ว. งามผุดผ่อง, งามสุกใส.

ว. งามผุดผ่อง เช่น รำไพพรรณ.

น. ชื่อนรกขุมหนึ่งเป็นที่ลงโทษที่หนักที่สุดไม่ผุดไม่เกิด.

(-ผุด) น. การคำนวณชนิดหนึ่งเกี่ยวกับโลกและดาวพระเคราะห์เล็งร่วมกัน.

ก. ผุดลุกผุดนั่ง, มีอาการคล้ายกระวนกระวายใจเพราะเดี๋ยวลุกเดี๋ยวนั่ง.

ก. กล่าวมุ่งร้ายให้ผู้อื่นเป็นอันตรายอย่างร้ายแรง เช่น สาปแช่งไม่ให้ผุดให้เกิด.

ว. มีสีหน้าผุดผ่องเป็นน้ำเป็นนวล, คนโบราณเชื่อว่า หญิงที่มีครรภ์ถ้ามีหน้านวลอยู่เสมอ แสดงว่า บุตรในครรภ์จะเป็นเพศหญิง.

น. เม็ดตุ่มที่ผุดขึ้นตามตัว มีพิษมาก โดยมากขึ้นที่ฝ่ามือฝ่าเท้าและนิ้วมือนิ้วเท้า.

ว. เป็นผื่นเป็นเม็ดผุดขึ้นมากเป็นพืดไปตามผิวหนัง เช่น มีผื่นเห่อขึ้นเต็มตัว.