*ผาย*

ก. แผ่กว้างออก เช่น อกผาย ตะโพกผาย

เคลื่อนจากที่ (คือ ผ้าย)

เปิด

ระบายออก

แบะออก, แยกออก.

ก. ช่วยทำให้ปอดของผู้ป่วยได้รับออกซิเจนเพียงพอ โดยการกดหลัง การยกศอก เป็นต้น.

ก. ไปเร็ว, วิ่งเร็ว.

ก. กลับไป, เดินไป, ผันผาย ก็ว่า.

ก. ปล่อยให้ลมออกทางรูก้น, ตด.

ว. มีรูปตรงไหล่กางอย่างสง่า ไม่คู้ค้อม, มีท่าทางเป็นสง่าผ่าเผย.

ก. ลุกไป.

ว. สง่า, องอาจ, ผึ่งผาย.

น. กระโถนทรงกลมมีปากผายออกคล้ายแตร.

น. ภาชนะสำหรับใช้ผัดหรือทอดเป็นต้น มีรูปร่างต่าง ๆ ตามปรกติมีก้นลึก ปากผาย ต่อมาอนุโลมเรียกภาชนะที่ใช้ในลักษณะเช่นนั้นแม้มีก้นตื้นหรือแบน ทั้งชนิดที่มีขอบและไม่มีขอบว่า กระทะ เช่น กระทะขนมเบื้อง กระทะโรตี.

น. กระบุงเล็ก ปากผาย

กระบุงรูปกลมสูง ปากผายมาก พื้นก้นเป็นสี่เหลี่ยมเล็กสอบลง ลักษณะคล้ายกระโปรงบาน สำหรับขนข้าวเปลือกหรือมะพร้าวเป็นต้น

น. เกลือที่ตกผลึกก่อนเกลือชนิดอื่น ๆ ในการทำนาเกลือ มีปนอยู่กับเกลือที่ใช้ในการปรุงอาหารเสมอ ไม่มีรส หรือเกลือที่ได้จากการเผายิปซัม, ยิปซัม หรือ หินฟองเต้าหู้ ก็เรียก.

(โกด) น. สิ่งที่ทำขึ้นสำหรับประกอบนอกพระลองหรือลองที่ใส่พระบรมศพ พระศพ หรือศพ รูปทรงกระบอก ก้นสอบ ปากผาย มีฐาน และมีฝาครอบเป็นเครื่องยอด มีลักษณะแตกต่างกันไปตามอิสริยยศ, ที่ใส่พระบรมอัฐิ พระอัฐิ หรืออัฐิ มีขนาดต่าง ๆ ฝาครอบมียอด, ราชาศัพท์ใช้ว่า พระโกศ

ว. ผึ่งผาย, เอาจริงเอาจัง, แข็งแรง.

น. ชื่อชามสมัยก่อน สีเขียวปนครามอ่อน ๆ รูปก้นสอบ ปากผาย.

ก. เข้มแข็ง เช่น ทั้งอกไหล่ก็ผายผึ่งผงาดเงื้อมเขือมขยัน (ม. ร่ายยาว ชูชก).

ว. ลักษณะของส่วนที่เล็กหรือแคบเข้าแล้วผายออกไป, กิ่ว.

(จะรัน) ก. เดิน เช่น แปดโสตรสี่ภักตร์ทรงพา หนหงษ์เหินคลา วิหาศจรัลผันผาย (ดุษฎีสังเวย).

น. เครื่องมือใช้ช้อนจับปลาในที่น้ำตื้น สานด้วยไม้ไผ่เป็นตาโปร่ง ๆ ปากผายกว้าง ก้นสอบแหลม.

(ชะโยง-) น. คำสั่งของพระเจ้าแผ่นดิน เช่น ภูวไนยผายโอษฐอื้น โชยงการ (ตะเลงพ่าย).

ก. อาการที่ลมระบายออกทางทวารหนัก, ผายลม.

น. เรียกตะโพกหญิงที่ผายออกมาก.

(นันทะ-) น. ชื่อโคลงโบราณอย่างหนึ่ง บทหนึ่งมี ๔ บาท บาทละ ๗ คำ วรรคหน้ามี ๕ คำ วรรคหลังมี ๒ คำ บังคับสัมผัสคำที่ ๗ ของบาทที่ ๑ สัมผัสกับคำที่ ๔ ของบาทที่ ๒ และคำที่ ๔ ของบาทที่ ๓ คำที่ ๗ ของบาทที่ ๒ สัมผัสกับคำที่ ๕ ของบาทที่ ๔ ไม่บังคับตำแหน่งคำเอกคำโท เช่น พระสุริยทรงเดช เสด็จฉาย หาวหนพรายพรายเรือง รุ่งเร้า ปทุมิกรผายกลีบ รสคลี่ เฉกพระพุทธเจ้า เตือนโลก, คู่กับ มหานันททายี.

ว. อึงมี่, อึกทึก, เช่น จึงดำรัสตรัสชวนอนุชา ลงจากพลับพลาผายผัน พร้อมพวกกระบี่นี่นัน จรจรัลไปยังฝั่งนที (ตับเรื่องรามเกียรติ์ ตอนนางลอย).

ว. ที่ผายออก เช่น ชามปากบาน กางเกงขาบาน กระโปรงบาน

ก. ถ่างปากเรือที่ขุดเป็นรางให้ผายออกโดยวิธีสุมไฟให้ร้อน.

ผงสีขาวคล้ายปูนขาวได้จากการเผายิปซัมให้ร้อนถึง ๑๒๐ °-๑๓๐ °ซ. เมื่อนำไปผสมกับนํ้าแล้วทิ้งไว้จะแข็งตัวได้เร็วมาก ใช้ประโยชน์ในการนำไปทำแม่พิมพ์ รูปปั้น เป็นต้น หรือพอกอวัยวะไม่ให้เคลื่อนไหวในการรักษากระดูกหัก.

ก. แสดงอาการโดยจงใจหรือไม่จงใจให้เห็นเด่น ผึ่งผาย องอาจ หรือคล้ายคลึงเช่นนั้น.

น. แคลเซียมซัลเฟต (CaSO₄· H₂O) ที่มีลักษณะเป็นผงสีขาวคล้ายปูนขาว ได้จากการเผายิปซัม (CaSO₄·2H₂O) ให้ร้อนถึง ๑๒๐ °-๑๓๐ °ซ. เมื่อนำไปผสมกับนํ้าแล้วทิ้งไว้จะแข็งตัวได้เร็วมาก ใช้ประโยชน์ในการนำไปทำแม่พิมพ์ รูปปั้น เป็นต้น หรือพอกอวัยวะไม่ให้เคลื่อนไหวในการรักษากระดูกหัก.

(ไปฺล่) ว. ผาย, แบะ, เช่น ชามปากไปล่, แปล้, เลยไป, เช่น ผมไปล่.

(ผะหฺง่าน) ว. ผงาด เช่น ทั้งอกไหล่ก็ผายผึ่งผง่านโง (ม. คำหลวง ชูชก).

ว. เข้มแข็ง, รวดเร็ว, เช่น ผายผัง.

ก. เคลื่อนจากที่, ใช้ ผาย ก็มี.

(ผิ-ดก) ว. มั่งคั่ง, ผึ่งผาย.

ว. มั่งคั่ง, ผึ่งผาย, กว้างขวาง.

ว. มั่งคั่ง, ผึ่งผาย, กว้างขวาง.

ว. ที่กางออก, ที่ผายออก, เช่น อกผายไหล่ผึ่ง

ก. อวดตน, แต่งตัวผึ่งผาย.

(พากพูม) ว. มีสง่า, ผึ่งผาย, เช่น เขาแต่งตัวภาคภูมิ ท่าทางเขาภาคภูมิ.

(พูม) ว. สง่า, โอ่โถง, องอาจ, ผึ่งผาย, เช่น วางภูมิ.

น. กลองขึงหนังหน้าเดียว หน้ากลองที่ขึ้นหนังบานผายออก หุ่นกลองสั้น รูปกลมแป้น มี ๒ ชนิด ชนิดที่ใช้กับวงมโหรีมีขนาดเล็ก ตรึงหมุดโดยรอบ ส่วนชนิดที่ใช้กับวงลำตัดมีขนาดใหญ่กว่า ขึ้นหนังหน้ากลองโดยใช้เส้นหวายผ่าซีกโยงระหว่างขอบหน้ากับวงเหล็ก.

สิ่งที่ทำขึ้นสำหรับใส่ศพนั่ง รูปทรงกระบอก ก้นสอบ ปากผาย มีฐานและฝาทรงมัณฑ์ ทำด้วยเงินหรือทองแดง ใช้ทรงพระบรมศพ พระศพ หรือศพ ตั้งอยู่ในพระโกศหรือโกศ, ราชาศัพท์ใช้ว่า พระลอง.

โลงสำหรับใส่ศพ รูปสี่เหลี่ยมปากผาย ก้นสอบ