*สำรวม*

ก. ทำใจให้แน่วแน่, ทำใจให้สงบ, เช่น เวลานั่งสมาธิต้องสำรวมใจ.

ก. ระมัดระวังตา หู จมูก ลิ้น กาย และใจ.

ว. รวม, ประสม, ปนกัน, เช่น อาหารสำรวม.

(-ปาริสุดทิสีน) น. ศีลคือความบริสุทธิ์ หรือ ศีลคือเครื่องให้บริสุทธิ์ ๔ ประการ คือ ๑. สำรวมในพระปาติโมกข์ (ปาติโมกฺขสํวร) ๒. สำรวมตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ (อินฺทฺริยสํวร) ๓. เลี้ยงชีพโดยทางชอบ (อาชีวปาริสุทฺธิ) ๔. บริโภคปัจจัยด้วยการพิจารณา (ปจฺจยสนฺนิสฺสิต).

(ชิเดนซี) น. ผู้มีอินทรีย์อันชนะแล้ว, ผู้สำรวมอินทรีย์.

(ชิตินซี) น. ผู้มีอินทรีย์อันชนะแล้ว, ผู้สำรวมอินทรีย์.

(-กฺรุม-กฺราม) ก. กิริยาที่ทำไปอย่างผลีผลาม ไม่สำรวมในการบริโภคเป็นต้น.

น. ชื่อพระพุทธรูปปางหนึ่ง ในพระอิริยาบถยืนด้วยพระอาการสำรวม พระหัตถ์ขวาทาบหลังพระหัตถ์ซ้ายอยู่หน้าพระเพลา ลืมพระเนตรทั้ง ๒ ดูมหาโพธิพฤกษ์.

ก. มองด้วยอาการสำรวม

(บอริกำ) ก. สำรวมใจสวดมนต์ภาวนา, สำรวมใจร่ายมนตร์หรือเสกคาถาซํ้า ๆ หลายคาบหลายหนเพื่อให้เกิดความขลังความศักดิ์สิทธิ์.

น. ธรรมะ ๕ ประการ คือ เมตตา ทาน ความสำรวมในกาม สัจจะ สติ, คู่กับ เบญจศีล.

(พาวะ-) ก. สำรวมใจให้แน่วแน่เป็นสมาธิ เช่น สวดมนต์ภาวนา, สำรวมใจตั้งความปรารถนา เช่น นั่งภาวนาขอให้พระช่วย.

น. ผู้สำรวมอินทรีย์, พระภิกษุ.

(ยะมะ) ก. สำรวม.

น. ผู้ชำนะตนเอง, ผู้สำรวมอินทรีย์.

น. ผู้ชำนะตนเอง, ผู้สำรวมอินทรีย์, ผู้ตัดกิเลสได้ดังใจ

ความสำรวมใจให้แน่วแน่เพื่อให้จิตใจสงบหรือเพื่อให้เกิดปัญญาเห็นแจ้ง.

(-วอน) ก. สำรวม, เหนี่ยวรั้ง, เช่น สังวรศีล สังวรธรรม, ถ้าใช้เป็นส่วนท้ายของสมาส หมายความว่า ความสำรวม, ความระวัง, เช่น อินทรียสังวร จักษุสังวร ญาณสังวร ศีลสังวร, (ปาก) ให้ระวังจงดี (ผู้ใหญ่สั่งสอนเตือนสติผู้น้อย) เช่น เรื่องนี้พึงสังวรไว้ อย่าให้ผิดอีกเป็นครั้งที่ ๒.

(สะเหฺงี่ยม) ก. สำรวมกิริยาวาจาด้วยเจียมตัว.

(สะเหฺงี่ยม–) ก. สำรวมกิริยาวาจาด้วยเจียมตัว.

(สะเหฺงี่ยม–) ก. สำรวมกิริยาไม่ค่อยพูดจา.

ก. อาการที่พระภิกษุบอกศีลให้ผู้ศรัทธาสมาทานรับ เช่น ทุกคนควรสำรวมกิริยาเวลาพระให้ศีล.

(-ซียะ-, -ซี) น. ร่างกายและจิตใจ เช่น สำรวมอินทรีย์