*หนาม*

น. อุปสรรค, เครื่องขัดข้อง, เครื่องขัดขวาง.

น. ชื่อไม้ต้นขนาดเล็กชนิด Streblus ilicifolius (Vidal) Corner ในวงศ์ Moraceae มักขึ้นบนเขาหินปูนในป่าดิบ ลำต้นตรง ใบแข็งหนา ด้านบนเขียวแก่เป็นมัน ขอบใบเป็นหนามแหลมคม, ปักษ์ใต้เรียก กระชิด.

ก. ทำลายให้หมดสิ้น ไม่ให้เหลือลูกหลานไว้สืบเชื้อสาย.

น. แผลที่ถูกเสี้ยนหนามยอกแล้วกลายเป็นพิษ ทำให้มีอาการปวดผิดปรกติ.

น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Lasia spinosa (L.) Thwaites ในวงศ์ Araceae ก้านใบ ก้านช่อดอก และต้นมีหนาม ใบอ่อนมีพิษ แต่ดองหรือต้มแล้วกินได้ เหง้าใช้ทำยาได้.

ดู มะค่าแต้ ที่ มะค่า.

น. ชื่อแมลงพวกด้วงหลายชนิดหลายสกุล ในวงศ์ Chrysomelidae มีขนาดแตกต่างกัน ปีกคู่หน้ามีหนามสีดำ กัดกินใบพืชเห็นเป็นทางขาว ที่พบกินใบข้าว เรียก แมลงดำหนามข้าว เช่น ชนิด Dicladispa armigera (Olivier) ลำตัวป้อม และแมลงดำหนามมะพร้าว (Plesispa reichei Chapuis) ลำตัวเรียวกว่า ทั้ง ๒ ชนิดลำตัวยาว ๕-๖ มิลลิเมตร.

น. แขนงไม้ไผ่ที่มีหนาม มักแตกออกจากบริเวณโคนไผ่บางชนิด เช่น ไผ่ป่า.

น. ลวดที่ขมวดเป็นปมเป็นระยะ ๆ แต่ละปมมีปลายแหลมคม ใช้ทำรั้วหรือเครื่องกีดขวางเป็นต้น.

ก. ยกเรื่องต่าง ๆ มาอ้างป้องกันตัว, ขัดขวางไม่ให้คนอื่นได้รับประโยชน์ในเมื่อตนเองไม่ได้รับประโยชน์ด้วย.

น. คำนามที่บอกลักษณะของคน สัตว์ และสิ่งของที่รวมกันอยู่เป็นหมวด เป็นหมู่ เป็นพวก เช่น กอง หมู่ คณะ ฝูง พวก.

น. ข้าศึก, ผู้ที่คิดคดทรยศต่อแผ่นดิน.

น. ข้าศึกศัตรูที่ก่อความเดือดร้อนให้.

น. ส่วนแหลม ๆ ที่งอกออกจากต้นหรือกิ่งของไม้บางชนิดเป็นต้น เช่น หนามงิ้ว หนามพุทรา.

น. ลายหยักบนตัวหนังสือขอม

ส่วนที่เป็นหยัก ๆ บนหลังจระเข้

โลหะที่มีลักษณะเป็นเขี้ยวคล้ายหนามสำหรับเกาะยึดหัวแหวนเป็นต้น.

น. คนหรือเหตุการณ์ที่ทำให้รู้สึกเหมือนมีอะไรมาทิ่มแทงอยู่ในอกตลอดเวลา.

ก. ตอบโต้หรือแก้ด้วยวิธีการทำนองเดียวกัน.

น. คนที่มีปฏิภาณไหวพริบตามธรรมชาติโดยไม่ต้องมีใครสอน, มักใช้เข้าคู่กับ มะนาวกลมเกลี้ยงไม่มีใครกลึง.

น. ชื่อหอยทะเลกาบเดี่ยวหลายชนิด ในวงศ์ Muricidae เปลือกมีหนามสั้นหรือยาวโดยรอบ เช่น ชนิด Murex TrapaRöding.

น. ชื่อไม้เถาเนื้อแข็งหลายชนิดหลายสกุล เช่น ชนิด Acacia pennata (L.) Willd. ในวงศ์ Leguminosae ต้นมีหนาม เปลือกใช้ย้อมแหอวนและใช้ทำยาได้, ชนิด Caesalpinia cucullata Roxb. ต้นมีหนาม ดอกสีเหลือง.

น. ต้นกระบองเพชร. (ดู กระบองเพชร ๒).

ดู การเวก ๓.

น. ต้นคนทา. (ดู คนทา).

ดู หางนกกะลิง.

น. ชื่อไม้เถาเนื้อแข็งชนิด Maytenus marcanii (Craib) Ding Hou ในวงศ์ Celastraceae ใช้ทำยาได้.

ชื่อไม้พุ่มชนิด Carissa carandas L. ในวงศ์ Apocynaceae ดอกสีขาว หลอดดอกสีชมพู กลิ่นหอม ผลสีขาว สุกสีแดงคล้ำ กินได้, มะนาวไม่รู้โห่ ก็เรียก.

น. ชื่อไม้พุ่มชนิด Carissa spinarum L. ในวงศ์ Apocynaceae ต้นมีหนามแข็ง, พรม ก็เรียก.

ดู โพกพาย.

ดู พุงดอ.

ดู หางนกกะลิง.

ดู เสมา ๒.

ดู ตามิน.

ดู หางนกกะลิง.

น. กุ้งหนามใหญ่. (ดู กุ้งมังกร ที่ กุ้ง ๑).

ดู เล็บเหยี่ยว.

น. ชื่อไม้ต้นขนาดเล็กชนิด Naringi crenulata (Roxb.) Nicolson ในวงศ์ Rutaceae ขึ้นในป่าเบญจพรรณ ต้นและกิ่งมีหนามเปลือกขรุขระสีเทา ดอกเล็กสีขาวเป็นช่อสั้น ยาวประมาณ ๒ เซนติเมตร กลิ่นหอมอ่อน ท่อนไม้ฝนกับนํ้าใช้เป็นเครื่องประทิ่นผิว รากใช้ทำยา, กะแจะ ขะแจะ ตุมตัง หรือ พญายา ก็เรียก.

น. ชื่อแมลงหลายชนิด ในวงศ์ Gryllotalpidae ลำตัวสีน้ำตาล ยาวประมาณ ๓ เซนติเมตร ปีกสั้น บินได้ในระยะใกล้ ขาคู่หน้าสั้นป้อมและแบนทางข้าง คล้ายอุ้งมือ ปลายมีหนามแข็งใช้ขุดดิน อาศัยอยู่ในดิน กินรากพืชและแมลงเล็ก ๆ ที่พบบ่อย เช่น ชนิด Gryllotalpa orientalis Burmeister.

น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Xanthium indicum K. Koenig ex Roxb. ในวงศ์ Compositae มักขึ้นเป็นวัชพืชในทุ่งนาและริมนํ้า ลำต้นและใบคาย ใบมนเว้า ขอบจัก โคนใบแหลม ดอกเล็กรวมเป็นกระจุกแน่น ผลรี ยาวประมาณ ๑ เซนติเมตร มีหนามปลายงอทั่วทั้งผล รากหอมอ่อน ๆ ใช้อบผ้าได้ บางส่วนของไม้นี้ใช้เป็นยาได้ แต่ทั้งต้นเป็นพิษต่อปศุสัตว์, ขี้ครอก หรือ ขี้อ้น ก็เรียก.

ต้นข่อยหนาม. (ดู ข่อยหนาม ที่ ข่อย).

น. ชื่อไม้พุ่มหรือไม้ต้นไม่มีหนามชนิด Leucaena leucocephala (Lam.) de Wit ในวงศ์ Leguminosae ช่อดอกกลม สีนวล ฝักแบน ใบอ่อนและฝักอ่อนใช้เป็นอาหาร, กระถินไทย กระถินบ้าน กระถินยักษ์ หรือ สะตอเบา ก็เรียก, ปักษ์ใต้เรียก ตอเบา.

น. ชื่อไม้พุ่มชนิด Cereus hexagonus (L.) Mill. ในวงศ์ Cactaceae ลำต้นสูง ๓-๕ เมตร ลำต้นและกิ่งกลม หยักเป็นร่องโดยรอบ มีหนามละเอียด ดอกใหญ่ สีขาว กลิ่นหอม บานกลางคืน มักปลูกเป็นรั้วบ้าน, ตะบองเพชร ก็เรียก, พายัพ เรียก เขียะ หรือ หนามเขียะ.

ชื่อไม้ต้นผลัดใบขนาดเล็กชนิด Ceriscoides turgida (Roxb). Tirveng ในวงศ์ Rubiaceae ขึ้นในป่าเต็งรังและป่าเบญจพรรณ ต้นมีหนามห่าง ๆ เปลือกเรียบ ดอกเมื่อแรกบานสีขาว แล้วเปลี่ยนเป็นสีเหลืองอ่อน ผลคล้ายละมุดฝรั่ง แต่สุกแล้วแข็ง, กระดานพน มะกอกพราน หมุยขาว หรือ หัวโล้น ก็เรียก.

(กฺลอย) น. ชื่อไม้เถามีหนามชนิด Dioscorea hispida Dennst. ในวงศ์ Dioscoreaceae มีหัวกลมใหญ่อยู่ใต้ดิน ใบเป็นใบประกอบ มีใบย่อย ๓ ใบ หัวดิบมีพิษเบื่อเมา แต่เมื่อฝานแช่นํ้าไหลและนำมานึ่งหรือต้มให้สุกแล้วกินได้.

น. ชื่อปลาทะเลขนาดเล็กทุกชนิดในสกุล Encrasicholina และ Stolephorus วงศ์ Engraulidae รูปร่างยาว กลม หรือแบนข้างเล็กน้อยแล้วแต่ชนิด ปากกว้าง ที่สันท้องระหว่างครีบท้องและครีบก้นมีหนามแหลมขนาดเล็กมาก ๒-๗ อัน ข้างลำตัวมีสีเด่นเป็นเพียงแถบสีเงินพาดตลอดตามยาว มักอยู่รวมกันเป็นฝูงใหญ่ใกล้ฝั่ง อาจคละกันหลายชนิด, หัวอ่อน ชินชัง ไส้ตัน เส้นขนมจีน หัวไม้ขีด มะลิ เก๋ย เรียกปะปนกันระหว่างขนาด ชนิด หรือต่างกันตามท้องถิ่นที่จับ ขนาดยาวได้ถึง ๑๔ เซนติเมตร.

น. ชื่อไม้พุ่มรอเลื้อยชนิด Olax psittacorum (Willd.) Vahl ในวงศ์ Olacaceae ตามลำต้นมีหนามห่าง ๆ ใบรูปไข่หรือรี ๆ ดอกเล็ก สีขาว อยู่เป็นกระจุกที่ง่ามใบ ผลกลมหรือรีขนาดเท่าเม็ดบัวเขื่อง ๆ เป็นสมุนไพรที่รู้จักกันทั่วไป, นํ้าใจใคร่ นางจุม หรือ นางชม ก็เรียก, อุดรเรียก เยี่ยวงัว.

น. ชื่อปาล์มขนาดย่อมในสกุล Licuala วงศ์ Palmae มีหลายชนิด เช่น ชนิด L. spinosa Thunb. มักขึ้นเป็นกออยู่ริมทะเล หรือในที่ซึ่งนํ้าเค็มขึ้นถึง ลำต้นสูงถึง ๔ เมตร ใบกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง ๖๐-๑๑๐ เซนติเมตร เว้าเป็นแฉกลึก ก้านใบยาว ขอบก้านมีหนาม, ชนิด L. peltata Roxb. ขึ้นตามป่าดอนในที่ชุ่มชื้นและที่แฉะ ลักษณะคล้ายชนิดแรก แต่ก้านใบลํ้าอยู่ใต้โคนใบ ทั้ง ๒ ชนิดใบใช้ห่อทำไต้ ห่อของ เย็บเป็นร่ม มุงหลังคาชั่วคราว ใบอ่อนใช้มวนบุหรี่, กะชิง ก็เรียก, ปักษ์ใต้เรียก ชิง หรือ ชิ่ง, ปาล์มพวกนี้เรียก พ้อ ก็มี เช่น ใบพ้อพันห่อหุ้ม กฤษณา (โลกนิติ).