*โพธิ์*

ชื่อต้นไม้เป็นที่ตรัสรู้ของพระพุทธเจ้า, ปัจจุบันหมายถึงต้นโพ ( Ficus religiosaL.).

น. ไม้สำหรับค้ำกิ่งโพธิ์ ทำด้วยไม้จริงหรือไม้ไผ่ ปลายมีง่าม นิยมหุ้มผ้าแดงและผ้าขาว.

น. ที่พึ่ง, ผู้ที่ให้ความคุ้มครองและความอบอุ่นใจ, เช่น พ่อแม่เป็นร่มโพธิ์ร่มไทรของลูก.

แผ่นกระเบื้อง เช่น ปรุตรุเคลือบกระบาลหิน (จารึกวัดโพธิ์)

น. กำแพง เช่น ทิศออกกระแพงแก้วกั้น (จารึกวัดโพธิ์).

(-กฺลอน) น. ชื่อเพลงยาวกลอักษร ตัวอย่างว่า แสนเสียดายหายห่างโอ้ แสนเสียดายกรายนาฏช่าง แสนเสียดายงอนงามเจ้า ให้อ่านว่า แสนเสียดายหายห่างโอ้ห่างหาย แสนเสียดายกรายนาฏช่างนาฏกราย แสนเสียดายงอนงามเจ้างามงอน (จารึกวัดโพธิ์).

น. เอว เช่น ถวัดเท้าท่าเตะมวย ตึงเมื่อย หายฮา แก้กะเอวขดค้อม เข่าคู้โขยกโขยง (จารึกวัดโพธิ์), สะเอว หรือ บั้นเอว ก็ว่า.

ก. เกี่ยง, รังเกียจ, ไม่ลงรอย, เกี่ยงแย่ง, เกี่ยงแย้ง, เช่น คนใดอันรังร้าย จิตรพิศเกียงกล (จารึกวัดโพธิ์), โดยมากใช้เป็น เกี่ยง.

(คฺรอบ-) น. ชื่อกลบทชนิดหนึ่ง เช่น

(จารึกวัดโพธิ์).

บริเวณ เช่น ในควงไม้ศรีมหาโพธิ์.

ว. ครื้นเครง, เกรียวกราว, เช่น หฤทัยเครงเครียว (จารึกวัดโพธิ์).

น. ชื่อกลอนกลบทแบบหนึ่ง กำหนดให้แต่ละวรรคใช้คำลหุคำครุสลับกันไปตลอดการแต่ง เช่น ระทวยระทดสลดสละขนิษฐ์ขนาง ระเหระหนกระวนกระวายระคายระคาง จะแรมจะร้างอนงค์อนาถนิราสนิรา (จารึกวัดโพธิ์).

(เทบ-) น. ชื่อกลบทชนิดหนึ่ง. (จารึกวัดโพธิ์)

ร้อนรน เช่น หนึ่งอัคนีมีในเชองกราน บมีเป่าพัดพาน ประอุกแลลุกลามเลือน, ผิโคเคียงเกวียนเดิรหน ไป่ทันแก้ปรน ประอุกแลขุกวอดวาย (จารึกวัดโพธิ์; อภิไธยโพธิบาทว์), ใช้เป็น กระอุ หรือ กระอุก ก็มี.

(ราวกะวะ) ว. ราวกะว่า, ราวกับว่า, เช่น นกกระจอกทำรังราวกวะไม้ (จารึกวัดโพธิ์).

ชื่อเพลงยาวกลบทแบบหนึ่ง ตัวอย่างว่า สงสารกายหมายมิตร์คิดสงสาร ประมาณจิตร์ผิดเพราะเชื่อเหลือประมาณ เสียดายการที่คิดเปล่าเศร้าเสียดาย (จารึกวัดโพธิ์).