*โขน*

น. ข้าวตากคั่วคลุกนํ้าตาลปึก.

น. การเล่นอย่างหนึ่งคล้ายละครรำ มักเล่นเรื่องรามเกียรติ์ โดยผู้แสดงสวมหัวจำลองต่าง ๆ ที่เรียกว่า หัวโขน.

น. ไม้ที่ต่อเสริมหัวเรือท้ายเรือให้งอนเชิดขึ้นไป เรียกว่า โขนเรือ

เรียกเรือชนิดหนึ่งที่มีโขน ว่า เรือโขน เช่น เรือโขนขนาดใหญ่น้อย เหลือหลาย (ลิลิตพยุหยาตรา)

ไม้ประกับหัวท้ายส่วนสุดโค้งของรางระนาด ฆ้องวง หรือส่วนปลายสุดของซอด้วง.

(ขะโหฺนง) น. ขนง, คิ้ว.

ก. พ้นจากตำแหน่งหน้าที่หรือยศถาบรรดาศักดิ์.

ก. เอาหัวโขนสวมศีรษะ, โดยปริยายหมายความว่า ดำรงตำแหน่งหน้าที่ใหญ่โตหรือมียศถาบรรดาศักดิ์แล้วมักลืมตัวชอบแสดงอำนาจ.

น. รูปหัวยักษ์ ลิง ที่ใช้สวมเวลาเล่นโขนหรือละคร, โดยปริยายหมายถึงตำแหน่งหน้าที่หรือยศถาบรรดาศักดิ์ที่ดำรงอยู่ มักใช้ในสำนวน เช่น สวมหัวโขน ถอดหัวโขน.

น. เรียกขนมชนิดหนึ่งทำด้วยข้าวโพดคั่วคลุกนํ้าตาลที่เคี่ยวจนเหนียว ว่า ข้าวโพดหัวโขน.

ดูใน หัว ๑.

ดูใน หัว ๑.

น. กุ้งมังกร. (ดู กุ้งมังกร ที่ กุ้ง ๑).

ก. กระโดดโลดเต้นอึกทึกครึกโครมอย่างเล่นโขน, ทำท่าและออกเสียงเอะอะด้วยความโกรธ, มักใช้เข้าคู่กับคำ ออกยักษ์ เป็น ออกยักษ์ออกโขน.

ก. กระโดดโลดเต้นอึกทึกครึกโครมอย่างเล่นโขน, ทำท่าและออกเสียงเอะอะด้วยความโกรธ.

(-เพฺลา) น. กระดาษสาชนิดบาง โบราณใช้ร่างหนังสือด้วยดินสอดำหรือใช้ประโยชน์อย่างอื่น เช่น ใช้ปิดหุ่นหัวโขนและหุ่นอื่น ๆ.

กรรมวิธีในการสร้างงานประติมากรรมตกแต่ง หรือวิธีการทางช่างจุลศิลป์ประเภทหนึ่ง โดยใช้สมุกปั้นเป็นลวดลายหรือรูปภาพติดเข้ากับพื้นไม้หรือพื้นกระดาษ เช่น ปั้นหน้ายักษ์หน้าลิงติดลงบนกะโหลกปิดกระดาษทำเป็นหัวโขน, แขนะ ก็ว่า.

ว. ที่แสดงหรือเล่นเป็นต้นในที่แจ้ง เช่น โขนกลางแปลง หนังกลางแปลง คล้องช้างกลางแปลง.

โดยปริยายหมายความถึงวัตถุที่มีลักษณะเช่นนั้น เช่น กะโหลกโครงหัวโขน

น. ชื่อกุ้งทะเลขนาดใหญ่ในสกุล Panulirusวงศ์ Palinuridae หัวและอกโต ผิวเปลือกมีหนามมากและมีลายหลายสี, กุ้งหนามใหญ่ หรือ กุ้งหัวโขน ก็เรียก.

น. ชื่อเพลงระบำสำหรับช้าง ใช้ในการแสดงโขนตอนพระคเณศเสียงา.

(เกฺริน) น. ส่วนที่ต่อขึ้นไปที่หัวหรือท้ายราชรถ หรือขนาบอยู่ ๒ ข้างบุษบก มีลักษณะคล้ายโขนเรือที่งอนอ่อน.

(ขะหฺมวด-) น. ชื่อเรือที่ขุดขึ้นจากซุงทั้งต้น ใหญ่กว่าเรือกราบ รูปร่างค่อนข้างเพรียว หัวและท้ายเรือเสริมไม้ต่อเป็นโขนงอนเชิดขึ้น ด้านข้างหัวเรือเขียนลวดลายด้วยนํ้ายาสีต่าง ๆ วางกระทงขวางลำสำหรับคนนั่งพายได้ประมาณ ๕๐ คน เป็นเรือตามเสด็จในการเสด็จพระราชดำเนินโดยกระบวนพยุหยาตราชลมารคหรือเสด็จพระราชดำเนินลำลองทางชลมารค ใช้เป็นเรือกันหรือเรือพิฆาตได้, โขมดยา ก็ว่า.

น. เรียกตัวแสดงโขนพวกหนึ่งซึ่งเป็นพลรบ มีหน้าที่ออกเต้นในเวลายกทัพ ว่า พลเขน, เรียกอาการเต้นของพลเขน ว่า เต้นเขน.

ก. สวมใส่เครื่องแต่งตัวโขน ละคร ลิเกตัวสำคัญ ๆ

(ขะแหฺนะ) น. กรรมวิธีในการสร้างงานประติมากรรมตกแต่ง หรือวิธีการทางช่างจุลศิลป์ประเภทหนึ่ง โดยใช้สมุกปั้นเป็นลวดลายหรือรูปภาพติดเข้ากับพื้นไม้หรือพื้นกระดาษ เช่น ปั้นหน้ายักษ์หน้าลิงติดลงบนกะโหลกปิดกระดาษทำเป็นหัวโขน, กระแหนะ ก็ว่า.

(ขะโหฺมด-) น. ชื่อเรือที่ขุดขึ้นจากซุงทั้งต้น ใหญ่กว่าเรือกราบ รูปร่างค่อนข้างเพรียว หัวและท้ายเรือเสริมไม้ต่อเป็นโขนงอนเชิดขึ้น ด้านข้างหัวเรือเขียนลวดลายด้วยนํ้ายาสีต่าง ๆ วางกระทงขวางลำสำหรับคนนั่งพายได้ประมาณ ๕๐ คน เป็นเรือตามเสด็จในการเสด็จพระราชดำเนินโดยกระบวนพยุหยาตราชลมารคหรือเสด็จพระราชดำเนินลำลองทางชลมารค ใช้เป็นเรือกันหรือเรือพิฆาตได้, ขมวดยา ก็ว่า.

ทำพิธีรับรองความรู้ เช่น ครูครอบศิษย์ (อย่างครูครอบศิษย์ด้วยหัวโขน).

น. พิธีตั้งครูโขนเพื่อให้ผู้นั้นสามารถเป็นผู้ครอบศิษย์ต่อไป.

น. การเล่นเรื่องเบ็ดเตล็ดก่อนจะเล่นเรื่องที่แสดงจริงเพื่อเรียกคนดู เช่นในการเล่นหนังตะลุง หนังใหญ่ หรือโขน.

น. เรียกโขนที่ชักรอกผู้แสดง เช่น หนุมาน เบญกาย ลอยขึ้นไปจากพื้นเวทีแสดงท่าเหาะ ว่า โขนชักรอก.

การแสดงที่ไม่จับเป็นเรื่องราว เช่น ชุดระบำรำฟ้อน ชุดเบิกโรง, การแสดงตอนหนึ่ง ๆ ของโขนเป็นต้น เช่น ชุดพรหมาสตร์ ชุดนางลอย

ก. ตั้งเครื่องสักการบูชาและเครื่องสังเวย แล้วกล่าวคำต้อนรับและแสดงความปรารถนา เพื่อขอให้เทวดาช่วยอย่างใดอย่างหนึ่ง เช่น เชิญเทวดามาในพิธีไหว้ครูโขนละคร.

ท่าโขนท่าหนึ่ง.

น. ส่วนหนึ่ง ๆ ที่แบ่งออกจากส่วนใหญ่ (ใช้แก่สิ่งที่มีความยาว) เช่น ถนนวิภาวดีรังสิตตอนที่ผ่านดอนเมืองรถติดมาก โขนแสดงตอนหนุมานเผาลงกา ขอให้มาตอนเช้า ตอนเหนือของประเทศไทย.

น. ผู้แสดงละครรำ ระบำ ลิเก โขน หรือละคร มีเครื่องแต่งตัวและใช้ลีลาท่ารำแบบหญิง.

น. ผู้แสดงละครรำ ระบำ ลิเก โขน หรือละคร มีเครื่องแต่งตัวและใช้ลีลาท่ารำแบบชาย.

ก. ตำหนิสิ่งที่ยังทำไม่เสร็จหรือที่ยังไม่รู้ว่าอะไรเป็นอะไร, ติพล่อย ๆ ไปเสียก่อนที่จะรู้ว่าอะไรเป็นอะไร, มักใช้เข้าคู่กับ ติโขนยังไม่ได้แต่งตัว เป็น ติเรือทั้งโกลน ติโขนยังไม่ได้แต่งตัว.

ก. อาการเต้นของพลรบที่เป็นมนุษย์ ยักษ์ และลิง ที่ออกเต้นเป็นจังหวะเข้ากับปี่พาทย์ในการเล่นโขนเมื่อเวลาเริ่มยกทัพ.

ชื่อเพลงไทยประเภทเพลงหน้าพาทย์ ใช้บรรเลงต่อท้ายเพลงเชิดนอกในการแสดงโขน.

ก. นอนค้างคืนล่วงหน้าที่โรงที่ใช้แสดง ก่อนกำหนดงาน (ใช้แก่โขนเป็นต้น) เช่น โขนนอนโรง ลิเกนอนโรง.

ว. เรียกวิธีการแสดงโขนอย่างหนึ่งซึ่งผู้แสดงแสดงบทของตนบนราวที่ทำด้วยไม้ไผ่ ซึ่งพาดไปตามส่วนยาวของโรงตรงหน้าฉากแทนนั่งเตียง ว่า โขนนั่งราว หรือ โขนโรงนอก.

น. คำกล่าวเรื่องราวเป็นทำนองเมื่อเวลาแสดงโขนหรือหนังใหญ่เป็นต้น.

ก. อ่านข้อความในบทโขนละครให้คนร้องร้องตามที่บอก, อ่านข้อความในบทละครให้ผู้เล่นพูดหรือร้องตามที่บอก

น. ชื่อเพลงระบำสำหรับกาสร ใช้ในการแสดงโขน ตอนพาลีสอนน้อง.

น. ปี่พาทย์เครื่องห้า มี ๒ ชนิด คือ เครื่องอย่างเบาใช้ประกอบการเล่นละครพื้นเมืองชนิดหนึ่ง และเครื่องอย่างหนักใช้ประกอบการเล่นโขนชนิดหนึ่ง, เครื่องอย่างเบามี ปี่ไฉน ๑ ทับ ๒ (ตัวผู้ ๑ ใบ ตัวเมีย ๑ ใบ) กลองตุ๊ก ๑, เครื่องอย่างหนักมี ปี่ใน ๑ ระนาดเอก ๑ ฆ้องวงใหญ่ ๑ กลองทัด ๑ คู่ ตะโพน ๑ ฉิ่ง ๑.

(ปะหฺรอด) น. ชื่อนกขนาดเล็กหลายชนิด ในวงศ์ Pycnonotidae สีเหลืองหม่น บางชนิดสีออกดำ ทำรังรูปถ้วยตามต้นไม้ กินผลไม้และแมลง เช่น ปรอดสวน ( Pycnonotus blanfordiJerdon) ปรอดทอง [ P. atriceps (Temminck) ] ปรอดหัวโขน [ P. jocosus (Linn.) ], กรอด ก็เรียก, บางทีเขียนเป็น กระหรอด หรือ กะหรอด.

ก. พูดแทนผู้แสดงหรือตามบทบาทของผู้แสดงโขน หนัง หรือภาพยนตร์ เป็นต้น เช่น พากย์โขน พากย์หนังตะลุง พากย์หนังใหญ่ พากย์ภาพยนตร์, บรรยายถ่ายทอดในการแข่งขันกีฬาหรือการแสดงบางอย่าง เช่น พากย์มวย พากย์ฟุตบอล, กล่าวเรื่องราวเป็นทำนองเมื่อเวลาแสดงโขนเล่นหนัง.