*มหาพน*

(กอระกด) น. ปู เช่น กรกฎกุ้งกั้งมังกร (ม. ร่ายยาว มหาพน)

(กฺรน-) น. ไม้คนทา (ลิปิ) เช่น กรนทาดาษดวงพรายก็มี (ม. คำหลวง มหาพน).

ว. มาก, ใหญ่, เช่น ผักกาดกองกระชอมก็มี (ม. คำหลวง มหาพน).

น. ชื่อไม้ต้นชนิดหนึ่ง เช่น กระดากกระโดนดำดง (ม. ฉันท์ มหาพน).

ว. คด ๆ ค้อม ๆ เช่น ที่เตี้ยค่อมค้อมคดกระทดกระทันนั้นก็มีอยู่มากหลาย (ม. ร่ายยาว มหาพน).

น. ต้นหอม เช่น กระเทียมหอมรำแย้ ก็มี (ม. คำหลวง มหาพน).

น. นกลุมพู เช่น เหล่ากระลิงโกกิลา กระลุมพูก็โผผิน (ม. ร่ายยาว มหาพน). (ดู ลุมพู).

(กฺรามพฺลู) น. กานพลู เช่น แห้วหมูพิชกรามพลูก็มี (ม. คำหลวง มหาพน).

(กฺริว) ว. เกรียว, เสียงเอ็ดอึงพร้อมกันหลาย ๆ เสียง, เช่น บางหมู่ก็กริวเกริ่น (ม. ฉันท์ มหาพน).

(กะลำ-) น. ผักบุ้ง เช่น ประเทศที่ตํ่านํ้าลึกล้วนเหล่ากลัมพัก พ่านทอดยอดยาวสล้างสลอน (ม. ร. ๔ มหาพน).

(-เรด) น. การบูร เช่น กับบุเรศสมุลแว้งก็มี (ม. คำหลวง มหาพน).

ว. ด่าง, ผ่าน, มีลายพาด, เช่น พนคณนกหค ก่านแกม ปีกหางนวยแนม นนวยนเนียร้องริน (ม. คำหลวง มหาพน)

น. ท่านํ้า, ตำบล, เช่น มีทงงสมรรถพนจร รม่งงมรกำพงไพร (ม. คำหลวง มหาพน).

(-หฺนัด) ก. ใคร่ในกามคุณ เช่น เทียรย่อมให้เกิดวัฒนาการกำหนัดใน (ม. ร่ายยาว มหาพน).

ขนสร้อยคอสิงโต เช่น เกสรสร้อยศอดังผ้ารัตกัมพล (ม. ร่ายยาว มหาพน).

(ไกฺรสอน) น. สิงโต เช่น เสือคร่งเสือแผ้วเอนกาไลยไกรสรสีหส่งเสียงแขง (ม. ร่ายยาว มหาพน).

น. ชื่อสัตว์นํ้าชนิดหนึ่ง ในมหาชาติคำหลวงแปลจากศัพท์ว่า สุสู, คือ จระเข้, เช่น มงงกรฉลองเข้ข่าก็มี (ม. คำหลวง มหาพน).

(คฺระ-) ว. ดุ, น่ากลัว, เช่น ครึ้มคระเมิมภัยรา (ม. คำหลวง มหาพน).

น. ชื่อไม้ต้นชนิด Catunaregum tomentosa (Blume ex DC.) Tirveng. ในวงศ์ Rubiaceae ลำต้นมีหนามยาว ใบรูปไข่กลับหรือค่อนข้างกลม ตามยอดอ่อนด้านล่างของใบและดอกมีขนนุ่ม ผลมีเนื้อหลายเมล็ด เช่น ปรูปรางเคดดวงดาษก็มี (ม. คำหลวง มหาพน), มะเค็ด ก็เรียก.

น. แหล่เทศน์มหาชาตินอกเรื่องเดิม มักมีทำนองตลกขบขันหรือเป็นเชิงสั่งสอนเป็นต้น โดยเฉพาะในกัณฑ์ชูชก มหาพน และมหาราช.

(แคฺรงเคฺรียว) ว. แรงมาก, โบราณเขียนเป็น แครงครยว ก็มี เช่น ท่านนี้แครงครยว คืนคํ่าขํ่าขยว จักขอสักอัน (ม. คำหลวง มหาพน).

(จะหฺริก) น. ต้นจิก เช่น จริกโจรตพยงผกากรรณก็มี (ม. คำหลวง มหาพน).

ก. บาน (ใช้แก่ดอกไม้) เช่น โพทเลจาวดวงดอกก็มี (ม. คำหลวง มหาพน).

(จะเหฺริด) ว. งาม, เชิด, สูง, เช่น ป่านั้นเจริดจรุงใจก็มี (ม. คำหลวง มหาพน).

ก. ชื่นชมยินดี, รื่นเริง, เช่น พนคณนกหคชมไช (ม. คำหลวง มหาพน).

น. หินที่เป็นปุ่มเป็นแง่ยื่นออกมาจากเขา เช่น ที่งอกง้ำเป็นแง่เงื้อมก็ชะงุ้มชะโงกชะง่อนผาที่ผุดเผินเป็นแผ่นพูตะเพิงพัก (ม. ร่ายยาว มหาพน).

ว. เป็นเพิงงุ้มลงมา เช่น ที่งอกง้ำเป็นแง่เงื้อมก็ชะงุ้มชะโงกชะง่อนผาที่ผุดเผินเป็นแผ่นพูตะเพิงพัก (ม. ร่ายยาว มหาพน).

ว. ซ่องซ่อง, เงื่อง, เซื่อง, บางทีเขียนเป็น ซซ่อง ก็มี เช่น เถ้าก็ชุลมุนไปซซ่อง ยังช้นนช่องดงดอย (ม. คำหลวง มหาพน).

ว. เสียงนกร้องจอแจ, บางทีเขียนเป็น ซซอเซีย ก็มี เช่น นกจอกนกจาบมีทงงนกจิบ เยียซซิบซซอเซีย (ม. คำหลวง มหาพน).

ว. เสียงเช่นเสียงนกเล็ก ๆ ร้อง, บางทีเขียนเป็น ซซิบ ก็มี เช่น นกจอกนกจาบมีทงงนกจิบ เยียซซิบซซอเซีย (ม. คำหลวง มหาพน).

ว. รุ่งเรือง, สูง, สูงศักดิ์ เช่น รื่นเริงดำเกิงใจยะย้าว (ม. คำหลวง มหาพน).

น. หน้าหนาว เช่น ทงงเดือนเย็นเดือนร้อนก็มี (ม. คำหลวง มหาพน).

น. หน้าร้อน เช่น ทงงเดือนเย็นเดือนร้อนก็มี (ม. คำหลวง มหาพน).

(ตฺระ-) น. ผักบุ้ง เช่น ตระกวนสนเสียดสร้อยก็มี (ม. คำหลวง มหาพน).

(ตฺระคัน) น. ไม้กฤษณา, เขียนเป็น ตรคัล ก็มี เช่น กฤษณาขาวแลตรคัลก็มี (ม. คำหลวง มหาพน).

ไพเราะ เช่น จักจั่นแลปักษี ดุจดนตรีตระสักสวรรค (ม. คำหลวง มหาพน).

น. ทาง เช่น พฤกษาในเถื่อนถ้อง (ม. คำหลวง มหาพน).

(ทอระ-) น. กรักขี เช่น ทรมุกพรรณดวงจาวก็มี (ม. คำหลวง มหาพน).

(ทอระ-) ก. เฉียดหลังนํ้า เช่น ทุงทองทรเล่ห์สระทรหวล (ม. คำหลวง มหาพน).

(ทอระสองทอระสุม) ก. ซ่องสุม, ประชุมกัน, เช่น ดูทรสองทรสุมผกา (ม. คำหลวง มหาพน).

(ทอระ-) ว. สยาย, รุงรัง, เช่น ทรสายกิ่งชื้อชัฏ (ม. คำหลวง จุลพน), ใช้เข้าคู่กับคำ ทรสุม เป็น ทรสายทรสุม ก็มี เช่น กิ่งทรสายทรสุมผกา (ม. คำหลวง มหาพน).

ก. แกม เช่น ดอกแนมใบ, แนบ, ชิด, เช่น ผลผกาเกิดกับกิ่งก้านระกุแกมแนมใบวิบูลระบัดบัง (ม. ร่ายยาว มหาพน), โกมลไม่แย้มยังแนมใบ (อิเหนา)

ก. เหาะไป, บินไป, โบราณเขียนเป็น บันเหอร ก็มี เช่น ดอกบววบินบนบันหารบันเหอรจับจร (ม. คำหลวง มหาพน).

(-ขะระนี, -ขอระนี) น. สระบัว เช่น ชื่อมุจลินท์สินธุสาโรชโบกขรณี (ม. ร่ายยาว มหาพน), บางทีเขียนเป็น โบษขรณี ก็มี เช่น ท้าวธก็จะยลสระสโรช อันชื่อโบษขรณี อันมีทรุมทํทุมแลไหล้ (ม. คำหลวง วนประเวศน์).

ว. บน, สูง, เช่น ที่งอกง้ำเป็นแง่เงื้อมก็ชะงุ้มชะโงกชะง่อนผาที่ผุดเผินเป็นแผ่นพูตะเพิงพัก (ม. ร่ายยาว มหาพน).

น. ศิลาอ่อนที่ย่อยให้ละเอียดประสมเป็นสีทาสิ่งอื่นได้, อีกนัยหนึ่งว่าสารหนูแดง, เรียกหินลายสีแดง ๆ เช่น รัตนผลึกเลื่อมมโนศิลาลาย (ม. ร่ายยาว มหาพน).

น. ชื่อพืชชนิดหนึ่ง เช่น กระเทียมหอมรำแย้ก็มี (ม. คำหลวง มหาพน).