*พลู*

(-พฺลู) น. ชื่อไม้ต้นขนาดกลางชนิด Syzygium aromaticum (L.) Merr. et L.M. Perry ในวงศ์ Myrtaceae ดอกตูมมีรสเผ็ดร้อน ตากแห้งแล้วใช้เป็นเครื่องเทศและทำยา.

ก. ม้วนพลูที่ป้ายปูนไว้แล้วให้เป็นรูปกรวย แล้วพันด้วยใยฝ้าย.

(-พฺลู) ดู ช้าพลู.

(-พฺลู) น. ชื่อไม้ล้มลุกเกาะเลื้อยชนิด Piper sarmentosum Roxb. ในวงศ์ Piperaceae ใบคล้ายพลู กินได้ ต้นและใบมีรสเผ็ด รากและผลใช้ทำยาได้, ชะพลู ก็เรียก.

ดู จอบ ๓.

(พฺลู) น. ชื่อไม้เถาชนิด Piper betleL. ในวงศ์ Piperaceae ใบมีรสเผ็ดร้อนใช้กินกับหมากและทำยาได้, ชื่อเรียกพืชหลายชนิดที่ใบลักษณะคล้ายพลู.

น. ชื่อไม้เถาในสกุล Piper วงศ์ Piperaceae คล้ายพลู แต่ก้านใบยาวกว่า ใช้ทำยาได้.

ดู คาวตอง.

(พฺลู-) ดู คาวตอง.

(พฺลู-) น. ต้นข่าต้น. (ดู ข่าต้น).

(พฺลู-) น. ชื่อดาวเคราะห์แคระในระบบสุริยะ มองไม่เห็นด้วยตาเปล่า อยู่ห่างดวงอาทิตย์ประมาณ ๕, ๙๐๐ ล้านกิโลเมตร มีเส้นผ่าศูนย์กลางอยู่ระหว่าง ๒, ๕๘๐ ถึง ๓, ๕๓๐ กิโลเมตร ทางโคจรเป็นวงรีมาก ทำให้ส่วนหนึ่งของทางโคจรอยู่ภายในวงจรของดาวเนปจูน, ดาวยม ก็เรียก.

(พฺลู-) น. ธาตุลำดับที่ ๙๔ สัญลักษณ์ Pu เป็นธาตุกัมมันตรังสีที่นักวิทยาศาสตร์สร้างขึ้น ไม่มีปรากฏในธรรมชาติ.

น. แพที่เอาไม้ไผ่หลาย ๆ ลำมามัดรวมกันเป็นแพกลม ๆ.

น. เครื่องประดับเครื่องแต่งตัวของช้างห้อยเป็นระย้าเรียงเป็นแถวลงมา มักทำด้วยทองเหลืองหรือเงินกะไหล่.

น. กรวย เช่น กระซวยหมากพลู.

ก. กลืน, กิน, เช่น คือดั่งปากเว้นกลํ้า แกล่เหมี้ยงหมากพลู (โลกนิติ).

(-ที) น. คนที, หม้อนํ้า, หม้อนํ้ามีหู, เต้านํ้า, เช่น พลูกัดชลกุณฑี ลูกไม้ (โลกนิติ).

น. ขันใส่หมากพลูเป็นต้นซึ่งเชิญไปพร้อมกับของอื่น ๆ ในพิธีหมั้นหรือแต่งงาน เป็นเครื่องคำนับผู้ปกครองฝ่ายหญิง.

น. เรียกพานใส่หมากพลูซึ่งเป็นเครื่องราชูปโภคของพระมหากษัตริย์ ว่า พานพระขันหมาก. (ดู พานพระขันหมาก).

น. ชื่อไม้ต้นขนาดใหญ่ชนิด Cinnamomum ilicioides A. Chev. ในวงศ์ Lauraceae เปลือกและเนื้อไม้มีกลิ่นหอม, พายัพเรียก พลูต้น.

ค่อย ๆ สะกิดออก เช่น เขี่ยผงที่ลูกตา เอาก้านพลูเขี่ยตา

น. ไม้หลักสำหรับให้ไม้เถาขึ้นเกาะ เช่น ค้างพลู ค้างถั่ว.

(คาว-) น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Houttuynia cordata Thunb. ในวงศ์ Saururaceae ใบใช้เป็นอาหาร, พลูแก หรือ พลูคาว ก็เรียก.

น. ชื่อหอยทะเลกาบคู่หลายชนิด ในวงศ์ Pinnidae เปลือกค่อนข้างบางเปราะ รูปคล้ายซองใส่ใบพลูใช้กินกับหมาก ปลายด้านหนึ่งแผ่บานออก อีกด้านหนึ่งเรียวลง สีนํ้าตาลหรือสีเทา เช่น ชนิด Pinna bicolorGmelin, Atrina vexillum (Born), ซองพลู ก็เรียก.

ลักษณนามเรียกพลูที่ม้วนพันใยฝ้ายแล้ว เช่น พลูจีบหนึ่ง พลู ๒ จีบ.

ก. ตัด ขริบ หรือเฉือนให้ไปตามแนวหรือให้ได้รูปตามที่ต้องการ เช่น เจียนพลู เจียนใบตอง.

ก. ผ่าหมากดิบสดตามยาวเป็นซีก ๆ แล้วใช้มีดเล็กปอกเปลือกชั้นนอกตรงกลางผล ลอกเปลือกถกขึ้นไปเกือบถึงด้านขั้วผล แล้วเจียนเปลือกชั้นในให้ขาดจากเนื้อหมาก แกะเอาเนื้อที่ติดกับเปลือกนอกออกมากินกับพลูที่บ้ายปูน หรือตากให้แห้งเพื่อเก็บไว้กินได้นาน ๆ.

น. กากอ้อยที่เคี้ยวหรือหีบเอาน้ำหวานออกหมดแล้ว, กากหมากพลูที่เคี้ยวกินจนจืด.

น. ภาชนะสำหรับใส่เครื่องหมากพลู เดิมเป็นภาชนะจำพวกเครื่องเขิน.

เครื่องใช้ที่มีลักษณะแคบสำหรับสอดใส่สิ่งของ เช่น ซองธูป ซองพลู ซองจดหมาย ซองบุหรี่ ซองปืน, ลักษณนามเรียกว่า ซอง เช่น ธูปซองหนึ่ง บุหรี่ ๒ ซอง

น. เรียง เช่น พลูเก้าซอม (สุบิน).

(-ทะวาด) น. พิกัดตัวยาประเภทหนึ่งในตำรายาไทย จำกัดจำนวนตัวยาอันมีกลิ่นสำหรับแก้ลม ๓ อย่าง คือ ผลเร่วใหญ่ ผลจันทน์เทศ กานพลู.

(-พิดสะจัก) น. พิกัดตัวยาประเภทหนึ่งในตำรายาไทย จำกัดจำนวนตัวยาอันมีรสซึมซาบไวดังกงจักร ๓ อย่าง คือ กานพลู ลูกผักชีล้อม ลูกจันทน์เทศ.

น. พิกัดตัวยาประเภทหนึ่งในตำรายาไทย จำกัดจำนวนตัวยาอันมีสรรพคุณแก้เสมหะ ๓ อย่าง คือ ผลช้าพลู รากดีปลี รากมะกลํ่า.

(เทบ-) น. กานพลู.

(นาก-) น. เถาวัลย์งู, เถาพลู.

ก. เอาสิ่งที่มีความร้อนรีดหรือกดลงไป เช่น นาบพลู นาบใบตอง, เรียกพลูที่นาบแล้ว ว่า พลูนาบ.

ก. ป้าย, ทำให้ติดเฉพาะที่ใดที่หนึ่ง, ทาอย่างหยาบ ๆ ไม่ต้องการประณีตบรรจง เช่น เอาปูนบ้ายพลู, ทำให้เปรอะเปื้อนด้วยอาการคล้ายเช่นนั้น เช่น เอามินหม้อบ้ายหน้า

น. เครื่องยา ๕ อย่าง คือ ขิง ดีปลี ช้าพลู สะค้าน เจตมูลเพลิง.

ว. อาการที่เคี้ยวสิ่งของทำปากเยื้องไปมา เช่น หยิบพานมาว่าจะกินหมาก มันผิดปากส่งไพล่ไปรูหู เคี้ยวเล่นไบ่ไบ่ได้แต่พลู เพื่อนบ่าวเขารู้หัวเราะฮา (ขุนช้างขุนแผน).

น. ปูนสุกที่เมื่อผสมกับผงขมิ้นและนํ้าจะเป็นสีแดง สำหรับป้ายพลูกินกับหมาก.

น. ไม้ค้างพลูเล็ก ๆ.

น. พานใส่หมากพลูเครื่องเสวย เป็นเครื่องราชูปโภค ใช้เฉพาะพระมหากษัตริย์ ลักษณะเป็นพานซ้อนกัน ๒ ชั้น รูปทรงคล้ายพานแว่นฟ้า ทำด้วยทองคำ จำหลักลวดลายลงยาสี จะเรียกว่า พานพระศรี พานพระขันหมาก หรือพานพระขันหมากเสวย ซึ่งสุดแต่จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้เรียก, ในพานประกอบด้วย ตลับพู่ใส่ขี้ผึ้ง ๑ มังสี ๒ สำหรับใส่หมากเจียน ๑ หมากทั้งลูก ๑ ซองพลู ๒ สำหรับใส่พลูจีบ ๑ ตลับใส่กระวาน ๑ ตลับใส่ยาฝอย ๑ และพระแสงกรรบิด ๑.

น. พานใส่หมากพลูเครื่องเสวยของพระมหากษัตริย์, พานใส่หมากพลูเครื่องเสวยซึ่งเป็นเครื่องราชูปโภค ใช้เฉพาะพระมหากษัตริย์ หรือเป็นเครื่องประกอบพระอิสริยยศเจ้านายฝ่ายหน้าฝ่ายในชั้นสมเด็จเจ้าฟ้า จนถึงพระอนุวงศ์ชั้นพระองค์เจ้า มีลักษณะแตกต่างกันไปตามชั้นยศ สำหรับเจ้านายนั้นจะเรียกว่า พานหมากเสวย ก็มี ซึ่งสุดแต่จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้เรียก.

น. พานใส่หมากพลูเครื่องเสวยของเจ้านาย, พานใส่หมากพลูเครื่องเสวยซึ่งเป็นเครื่องประกอบพระอิสริยยศของเจ้านายฝ่ายหน้าฝ่ายในชั้นสมเด็จเจ้าฟ้า จนถึงพระอนุวงศ์ชั้นพระองค์เจ้า มีลักษณะแตกต่างกันไปตามชั้นยศ จะเรียกว่า พานพระศรี ก็มี ซึ่งสุดแต่จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้เรียก.

(เพสะหฺลาด) ว. ไม่อ่อนไม่แก่ (มักใช้แก่ใบไม้บางชนิดที่ใช้เป็นอาหาร เช่น ใบชะพลู ใบทองหลาง).

(เพสัดเพ-) น. หมากพลูบุหรี่ที่ถวายพระ.

น. ของกินเล่นที่ใช้ใบไม้บางชนิด เช่น ใบชาหมัก ใบชะพลู ใบทองหลาง ห่อเครื่อง มีถั่วลิสง มะพร้าว กุ้งแห้ง หัวหอม ขิง เป็นต้น มีหลายชนิด เรียกชื่อต่าง ๆ กัน เช่น เมี่ยงคำ เมี่ยงลาวเมี่ยงส้ม.