*พรุน*

(พฺรุน) ว. ลักษณะที่เป็นรูเว้าหวำชอนไชไปทั่วแทบไม่มีชิ้นดี เช่น ผ้าถูกแมลงกัดกินพรุนไปหมด.

น. ชื่อสัตว์นํ้าไม่มีกระดูกสันหลังหลายชนิดในไฟลัม Cnidaria ลำตัวคล้ายร่ม ลักษณะเป็นวุ้น ปากอยู่ด้านล่าง มีอวัยวะคล้ายหนวดรอบปาก เช่น แมงกะพรุนจาน หรือแมงกะพรุนหนัง ซึ่งกินได้ ส่วนแมงกะพรุนถ้วย แมงกะพรุนไฟ และแมงกะพรุนลาย มีพิษ, กะพรุน ก็เรียก.

ชื่อไม้พุ่มอิงอาศัยชนิด Hydnophytum formicarum Jack ในวงศ์ Rubiaceae ชอบเกาะไม้ต้นในป่าดิบชื้นใกล้ฝั่งทะเล ลำต้นทรงกลมอวบนํ้า มีรูพรุนภายในเป็นที่อาศัยของมด ส่วนที่เป็นรูพรุนใช้ทำยาได้, หัวร้อยรู ก็เรียก.

(คน-) น. ชื่อไม้พุ่มชนิด Vitex rotundifolia L.f. ในวงศ์ Labiatae ขึ้นตามชายทะเล ลำต้นเลื้อย ใบและดอกเหมือนคนทีสอ ใช้แก้พิษแมงกะพรุน, คนทิสอทะเล ก็เรียก.

น. ชื่อไม้ต้นขนาดกลาง ชนิด Magnolia sirindhorniae Noot. et Chalermglin ในวงศ์ Magnoliaceae ดอกสีขาวนวล กลีบดอกใหญ่ยาว ผลเป็นผลกลุ่ม รูปกลม ขึ้นในป่าพรุน้ำจืด ตั้งชื่อวิทยาศาสตร์เพื่อเทิดพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี.

น. เกลือกรดชนิดหนึ่ง มีสูตร NaHCO₃ ลักษณะเป็นผงสีขาว ใช้ประโยชน์เป็นตัวทำให้ขนมมีลักษณะฟูพรุน เช่น ขนมปัง ใช้เป็นองค์ประกอบเคมีในเครื่องดับเพลิง ทางแพทย์ใช้เป็นตัวลดกรดในกระเพาะอาหาร.

น. ชื่อเต่าทะเลชนิด Dermochelys coriacea (Vandelli) ในวงศ์ Dermochelyidae กระดองหลังยาวมากกว่า ๒ เมตร คลุมด้วยแผ่นหนังแข็ง มีสันตามแนวยาว ๗ สัน ลักษณะคล้ายผลมะเฟือง ไม่มีแผ่นเกล็ด กินทั้งสัตว์และพืช เช่น แมงกะพรุน ปลา กุ้ง ปู เม่นทะเล สาหร่ายทะเล ปัจจุบันพบเฉพาะทางฝั่งทะเลอันดามัน เป็นเต่าที่ใหญ่ที่สุดในปัจจุบัน, เต่าเหลี่ยม ก็เรียก.

น. เนื้อแมงกะพรุนหมักเกลือ ทำเป็นแผ่น ใช้เป็นอาหาร.

น. ชื่อไม้เถา ๒ ชนิดในสกุล Ipomoea วงศ์ Convolvulaceae ทอดเลื้อยตามหาดทรายชายทะเล, ชนิด I. asarifolia (Desr.) Roem. et Schult. ดอกสีม่วง ใบมีขน ต้นและใบใช้แก้พิษแมงกะพรุน, ชนิด I. violacea L. ดอกสีขาว ใบเกลี้ยง ทั้ง ๒ ชนิด เรียก ผักบุ้งขัน.

น. ชื่อไม้เถาชนิด Ipomoea pescaprae (L.) R. Br. ในวงศ์ Convolvulaceae ทอดเลื้อยตามหาดทรายชายทะเล ดอกสีม่วงแดง ใบไม่มีขน ต้นและใบใช้แก้พิษแมงกะพรุน เรียก ผักบุ้งทะเล.

น. สารผสมชนิดหนึ่ง ซึ่งเมื่อเปียกนํ้าหรือทำให้ร้อนจะให้แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ออกมา มีองค์ประกอบที่สำคัญ คือ โซเดียมไฮโดรเจนคาร์บอเนต มีสูตร NaHCO₃ ปนแป้ง ผสมคลุกเคล้ากับสารอื่นซึ่งมักเป็นกรดทาร์ทาริก มีสูตร HOOC·CHOH·CHOH· COOH หรือโพแทสเซียมไฮโดรเจนทาร์เทรต มีสูตร KHC₄H₄O₆ หรือแคลเซียมไดไฮโดรเจนฟอสเฟต มีสูตร Ca(H₂PO₄)₂ หรือสารส้ม ใช้ประโยชน์ทำให้ขนมปังและขนมบางประเภทมีเนื้อฟูพรุน.

(พฺลอน) ว. ชอนไป, พรุน, ย่อยยับ.

น. ชื่อสัตว์นํ้าไม่มีกระดูกสันหลังไฟลัม Porifera มีเนื้อเยื่อ ๒ ชั้นลักษณะเป็นรูพรุน มีทั้งโครงสร้างแข็งและอ่อนนุ่ม ส่วนใหญ่พบในทะเล ที่พบในนํ้าจืดเรียก ฟองนํ้านํ้าจืด จำพวกที่มีโครงสร้างอ่อนนุ่มซึ่งพบในทะเลนำมาใช้ถูตัวได้, โดยปริยายใช้เรียกสิ่งที่มีลักษณะเป็นรูพรุนอ่อนนุ่ม และซับนํ้าได้ดี.

ก. บ่อน, กินพรุนข้างใน, พลอนทั่ว, เช่น หนอนฟอนชมพู่

น. ชื่อแมลงขนาดเล็กหลายชนิด หลายสกุล หลายวงศ์ และหลายอันดับ เจาะกินเข้าไปในวัสดุต่าง ๆ ทำให้เกิดเป็นรูพรุนทั่วไปกับทั้งมีวัสดุผสมมูลขับถ่ายออกมาเป็นขุยเป็นเม็ดเล็ก ๆ เรียก ขี้มอด ส่วนใหญ่เป็นแมลงปีกแข็งในอันดับ Coleoptera เช่น มอดข้าวสาร [ Sitophilus oryzae (Linn.) ] ในวงศ์ Curculionidae ทำลายข้าวสาร, มอดแป้ง [ Tribolium castaneum (Herbst) ] ในวงศ์ Tenebrionidae ทำลายข้าวโพด ข้าวสาลี, มอดไม้ไผ่ [ Dinoderus minutus (Fabricius) ] ในวงศ์ Bostrychidae เจาะไม้ไผ่แห้งเป็นรูเท่ารูเข็มกระจายทั่วไป

น. อาหารแบบจีนอย่างหนึ่งคล้ายก๋วยเตี๋ยว แต่ใส่ผักบุ้ง ปลาหมึกแช่ด่าง เต้าหู้ เลือดหมู ลูกชิ้นปลา แมงกะพรุน และน้ำเต้าหู้ยี้หรือซอสมะเขือเทศ.

น. ชื่อโรคชนิดหนึ่งเป็นตามฝ่าเท้าทำให้พื้นเท้าเป็นรูพรุน.